Ekskursiyalar. Ekskursiya xillari. Ekskursiyaga tayyorlaiish. Ekskursiya utkazish.
4.Tabiatda, ukuv tajriba uchastkasidagi darsdan tashkari ishlar.
Uy topshiriklari ukituvchiniig darslar bilan boglik bulgan amaliy va darslik
buyicha topshirigini ukuvchilar uyida mustakil bajarishlarini tashkil etish shaklidir.
Uy topshiriklariniig bir necha xillari bulib bularga:
1. Darslik bilan ishlash.
2. Ilmiy – ommabop adabiyoglar bilan ishlash.
3. Mavzular uchun makola va rasmlar tanlash.
4. Tabiiy ob'ektlar bilan ishlash kabilar kiradi.
Ukuvchilar yukoridagi topshiriklari uyida, ba'zilarini tabiatda bajaradilar.
Ukuvchilarni kitob, darslik bilan ishlashda kuyida – xilarga:
A) dastlab darslik materialni yuzaga karab chikish:
B) matndan asosiy tushunchalar, kiyin suzlar, izoxlar lugatlarni urganish, taxlil
kilish: .
V) rasmlar jadvallar, sxemalarni urganish, tushunib olish:
G) mavzular oxirida berilgan savollarga matn va rasm jadvalardan javob topish:
D) mavzuga oid tayanch belgilar tayyorlash kabilarga amal kiladi.
Uyda bajariladigan amaliy ishlar paytida turli usimliklardan gerbariylar
kilish, gul kismlarini karton kogozga montaj kilish kabi morfologik ishlar bilan
birga urug undirish, kurtakdan novda . yoki barg paydo bulishi , barglarni suv
buglantirishi kabi fiziologik xarakterdagi ishlarni xam kilinadi.
Ba'zi topshiriklar bir necha kun davomida bajariladi. Masalan: gerbariylar
kuritishga 7, xar xil sharoitlarni urugni unib chikishiga ta'sirini aniklash 7, ildiziing
usishini kuzatish 10 kun avval topshiriklar berib kuyiladi. Xuddi shunday ishlar
zoologiya, odam va uning salomatligi predmetlarini xam beriladi.
Darsdan tashkari ishlar – ukituvchi raxbarligida ukuv dasturi talabi buyicha
yakka yoki ukuvchilar guruxlarining darsdan keyingi majburiy mashgulotlaridir.
Ma'lumki barcha maktablarda xam kozirgi ukuvchilarga yetarli darajada
mikroskoplar bor deb bulmaydi. Undan tashkari darslardagi
tajribalar, kuzatishlar, amaliy ishlar tugallanmay kolishi mumkin. Shu sababli
biologiya ta'limida darsdan tashkari mashgulotlardan foydalaniladi.
Ukuv
xonasida
bajariladigan
darsdan
tashkari
ishlar
urugning
unuvchanligini aniklash, bargda kraxmal xosil bulishi, suv na mineral moddalarni
poya buylab kutarilishi kabi dastur talabidagi kuzatish ishlarini uz ichiga oladi.
Zoologiyadan tirik burchakda sodda xayvonlarni kupaytirish, gidralarning
oziklanishi, xarakatlanishi, yomgir chuvalchangini tupok
xosil kilishdagi faoliyati, kapalaklarning metamorfozi akvarium baliklarining
oziklanishi, kupayishi, nasl uchun kaygurishi kabilarni kuzatish ishlari olib
boriladi.
Odam va uning salomatligi fani buyicha xayvonlarda shartli reflekslar xosil
kilish, ergograf, dinomometr bilan ishlash, pulsni sanash, kon bosimini ulchash
kabi mavzular bajarish maksadga
muvofikdir. Tabiatdagi darsdan tashkari ishlar paytida ukuvchilarga morfologiya
va sistematikaga doir ishlar – gerbariy kolletsiyalar tayyorlash, fenologik
kuzatishlar olib borish kabilarni uz ichiga oladi.
Ukuv xonasida tabiatda bajariladigan darsdan tashkari ishlar ukuv materiali
mazmunining yanada bochigishiga, ukuvchilarni amaliy malaka va kunikmalarini
yana rivojlanishiga sabab buladi.
Maktab ukuv – tajriba uchastkasi, amaliy mashgulotlar, tajriba va
kuzatishlar olib boriladigan ochik biologiya laboratoriyasidir.. Uchastka
ukuvchilariga mexnat tarbiyasi berishning poydevoridir.
Bu joyda ukuvchilarni agronomik savodga urgatiladi.
Ukuv tajriba uchastkasidagi ishlar operattsion va predmetli sistemada tashkil
etiladi. Operatsion sistemada ukuvchilar ukituvchi kursatmasi buyicha butun sinf
jamoasi bilan bajariladi.
Predmetli sistemada ukuvchilarning guruxlari uzlari tanlagan mavzular
buyicha yerni ekishga tayerlashdan to xosilni yigib olguncha bulgan ishlarni
mustakil bajaradilar. Bunday ishlarni bajarish natijasida ukuvchilar reja buyicha
ish yuritish, xisoblash, usimliklarni tanish, farklash, usimliklar xayoti uchun zarur
sharoitlarni yaratish, usimliklarni kupaytirish va sifatini bakolash, rasmiylashtirish
kabi ukuv kunikmalar kosil kilishadi.
Uchastkada bajarilgan ishlar natijalarini ukuvchilar kundaliklariga
muntazam yozib boradilar. Gerbariy va kollektsiyalarda, fotosuratlarda natijalar
kayd etib boriladi. Uchastkada turli mavzularda kuzatish, tajribalar olib boriladi.
Masalan: «Urugni turli chukurlikka ekishni unib chikishiga ta'siri»,
«Organik ugitlarni guzaning usishi va rivojlanishiga ta'siri», «Chilpishning paxta
xosildorligiga ta'siri» kabilar shular jumlasidandir. Uchastkada tajribalar utkazish
uchun kuyidagilarga amal kilish zarur.
1.Usimliklar usishi varivojlanishi davrida xar 10 kunda tajriba va kantrol
paykallaridan usimliklar teshirilib ,ulchash ishlari natijalari kundalikga yozib
boriladi.
2. Tajriba maydonchasi rejasi tuzilib, unda paykal – larning joylanishi, kattaligi,
tartib rakami, ayrim ob'ektlardan uzokligi kursatiladi. Pakallar 2 – 10 metr 2 tugri
burchakli tekis buli shi lozim. Uchastka paykallarga ajratiladi. Paykallar oldiga
unda ekilgan usimliklar, tajriba mavzusi xakida ma'lumot taxtachaga yozib
kuyiladi.
3. Paykallar atrofidan 0,25 – 0,5 metr kenglikda xuddi shu usimliklardan bulgan
ximoya katori ajratiladi. Turli sabablarga kura paykallardagi usimliklar
zararlanganida ximoya katoridagi usimliklardan zararlangan usimliklar soni
tiklanib, xosil mikdorini tugri belgilashda foydalaniladi.
4. Tajribalar kontrol va tajriba paykallarida utkaziladi.
Ukuv – tajriba uchastkasida zoologiya, umumiy biologiya failaridan kuzatish
tajribalari xam olib boriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
