O`zbekiston Respubikasi Oliy va O`rta Maxsus Ta'lim vazirligi

Biologiya ukitishda ekskursiyalar ularni 

tashkil kilish va utkazish metodikasi. 

Ekskursiyalarni  axamiyati,  Ekskursiyalar  tabiatda,  kishlok  xujaligi  ishlab 

chikarishi,  muzey  yoki  vistavkalarda  utkaziladigan  darsdir.  Sinfda  utkaziladigan 

dars  va  laboratoriya  mashgulotlari  bilan  bir  katorda  ekskursiyalar  ukitish 

protsessida katta axamiyata ega bulib, sinfda ukitiladigan darslarda amalga oshirish 

imkoni  bulmagan  kamchiliklarni  urnini  tuldirishda  xizmat  kiladi.  Ekskursiyani 

siifdan  

deyiladigan  darslardan  fark  kilib  ekskursiya  darslarida  ukuvchilarning  usimlik  va 

xayvonot  dunyosining  tarkalishi,  ularning  yashash  sharoitlariga  moslashganligi 

kabi kator xususiyatlarni tabiiy  

sharoitda  kursatish  imkoniyati  tugiladi.  Tabiatdagi  kuzatishlar  ukuvchilarni 

mustakil  ishlash  kobiliyatini  ustirishga,  ularni  tabiatga  kizikishini  fikrlashga 

yordam  beradi.  Ukuvchilar  tabiatdagi  narsa  va  xodimlarni  kuzatar  ekanlar  ularda 

tabiatni  urganishga  bulgan  intilishlari  kuchayadi.  Tabiat  guzalliklari  ukuvchilarni 

estetik  didlarini  rivojlanishiga  yordam  kiladi.  Ekskursiyalar  vaktida  ukuvchilar 

tabiatni muxofaza kilish ruxida tarbiyalanib boradilar. Undan tashkari tabiat kuyida 

xavodan  nafas  olish,  ishlash  ukuvchilar  aktivligini  koldiradi,  ularii  jismoniy 

jixatdan  chinikishlariga  yordam  beradi.  Nixoyat  ekskursiyalar  ukituvchiga 

biologiya ukitishni bir kator tarkatma materiallarini yigib olish imkoiiyatini beradi.  

Ishlab  chikarish  jarayoni  bilai topshirish maksadida kolxoz va  sovxozlarga, 

vistavkalarga  tashkil  kilinadigan  ekskursiyalar  vaktida  ukuvchilar  sotsialistik 

.ishlab chikarish protsessi bilan topshiradilar. Ishlab chikarish ilgorlari  

ularni  ish  tajribalari  bilan  tanishadilar.  Shunday  kilib  ularda  mexnata 

muxabbat ruxi singib boradi.  

Ekskursiyalar  vaktida  ukuvchilarni  ayrim  organizmlar  va  xodisalar  xakida 

darslarda  olgan  tushunchalari  uearo  bir  –  birlari  bilan  Kushilib  konkretlanadi. 

Ukuvchilar  tabiatdagi  narsa  va  xodisalar  bilan  tanishar  ekanlar,  ularda  tabiatdagi 

uearo  boglanishlar,  tabiiy  boyliklarni  xalk  xujaligidagi  ulkan  axamiyati  xakida 

ilmiy bilimlarga ega bulib boradilar.  

Ekskursiyaga  tayyorlanish.  Barcha  ekskursiyalar  uni  utkazishni  muxim 

ishlab  chikilgan  rejani  bulishini  talab  etadi.  Ekskursiyaga  olib  borish  uchun 

ukituvchi  uzi  bilmaydigan  obektlarni  tanlamasligi  kerak.  Shuning  uchun 

ekskursiya  utkaziladigan  kunga  kadar  ukituvchi  ekskursiya  utkazilishi  lozim 

bulgan  joyni  tanlash,  shu  joyga  borishni  kulay  marshurutini  aniklab  olishi  kerak. 

---

Undan  tashkari  ekskursiya  utkaeiladigan  joy  ueini  tueilishi  xususiyatlariga  kura 

ekskursiya  temasiga  juda  yakin  kelishi,  uzida  xarakterli  utayki  b  –  obektlar 

ushlagan  bulishi  kerak.  Ukituvchi  ekskursiya  vaktida  kaysi  joylarda  tuxtash  dam 

olish, kaysi 

uchastkalarda nimalarni kurish va kanday materialdan namunalar yigish kabi 

monantlarni  xam  belgilab  kuyadi.  Ekskursiyani  utkazish  uchun  sarflanadigan 

vaeifalari belgilaydi.  

Ekskursiyalar  vaktida  turli  metodlardan  foydalaniladi.  Jumladan  ekskursiya 

temasi  va  kilanadigan  ishlar  maemuniga  boglik,  xolda  xikoya,  suxbat, 

demontratsiya, amaliy ishlarni bajarish kabi metodlardan foydalaniladi.