O’zbekiston r

O’qitishning ko’rgazmalilik qoidalari. Ko’rgazmalilik tamoyili o’qitish jarayonida turli sezgilardan: ko’rish, eshitish, badan bilan sezish va boshqalardan foydalanishni talab etadi. O’quvchilar buyumni qanchalik darajada idrok qilishsa, ularning shu buyum haqidagi bilimi ham shunchalik to’la va chuqur bo’ladi. Ko’rgazmalilik tamoyili o’qitish maqsadlariga mos bo’lib, materialning mazmuni bilan belgilanadi. Bu materialni o’rganish esa o’quvchilarni chinakam ilmiy va hayotiy muhim bilimlar bilan qurollantirishi kerak. Mashg’ulotlarda turli xil ko’rgazmali qurollarni qo’llash o’quvchilarning fikrlash faoliyatini faollashtiradi, ularning diqqatini safarbar etadi. Shuning uchun ko’rgazmali vositalar o’qitishning hamma bosqichlarida: o’quvchilarning yangi materialni idrok qilishlarida, bilimlarni mustahkamlashda, tekshirish hamda amaliy faoliyatda va ishda qo’llashlarida, mehnat ko’nikmalari va malakalarini hosil qilishda tadbiq etiladi.

Ko’rgazmalilik qoidalaridan foydalanishning asosiy vazifasi o’quvchilarning bilish faoliyatlarini faollashtirishdir. Bu printsip atrof olamni bevosita qabul qilib olish asosidagi o’qitishni nazarda tutadi. Ko’rgazmalilik tamoyiliga rioya qilish tabiatni o’rganishning dastlabki bosqichlarida, ayniqsa muhimdir, chunki kichik yoshdagi maktab o’quvchilari ko’rganlaridan hosil qilgan xususiy taassurotlari asosi­da to’g’ri tushuncha va xulosalar hosil bo’lishiga yordam beruvchi qimmatli bilimlar olishlari kerak.

Tabiatshunoslik bo’yicha dasturning organizmlar hayotini tabiiy sharoitlarda o’rganishga, tirik tabiat burchagida, maktab oldi uchastkasida kuzatishlar o’tkazish, tajribalar qo’yishga imkon beruvchi metodlarning qo’llanilishini, ya‘ni o’quvchilarning bevosita ko’z bilan yoki bevosita ko’rib, atrof olamning jism hamda hodisalari bilan yoki ularning tasvirlari bilan tanishishi deb tushuniladigan ko’rgazmali tamoyildan foydalanishni nazarda tutishi tasodifiy emas.

Tabiatshunoslikni o’qitishdagi ko’rgazmalilikni mashg’ulotlar jarayonida faqat tabiiy jismlar (ti­rik tabiat burchagidagi, zooparkdagi o’simliklar, hayvonlar, gerbariylar, kollektsiyalar), foydalaniladi­gan yoki tajriba ko’rinishidagi hodisalarni eslatuvchi predmetli ko’rgazmalilikka va tabiat jismlari yoki hodisalarining surat, tablitsa, doskadagi rasm, model, mulyaj, diapozitiv, kinofilm, xarita, sxema va boshqalardan foydalaniladigan tasviriy ko’rgazma­lilikka ajratish maqsadga muvofiqdir.

Predmetli va tasviriy ko’rgazmalilikni amalga oshirish asosida o’qitish, ayniqsa bolalar taraqqiyotining ertangi bosqichlarida, tafakkurni, kuzatuvchanlikni faollashishiga yordam beradi, o’rganilayotgan masalalarga o’quvchilar qiziqishini oshiradi. Ularni:

oddiy tadqiqotlar olib borishga o’rgatadi,

bilim­larni faol qabul qilishga yordamlashadi,

ularni o’z­lashtirib olish jarayonini osonlashtiradi,

bilimlarning mustahkamligini ta‘minlaydi.

Bilimlarni puxta o’zlashtirish qoidasi.

Ilmiy bilimlarni egallash o’quvchilarning xotirasi, mantiqiy tafakkuri, ijodiy faolligi va mustaqilligini rivojlantirishga yordam beradi.