O‘zbekiston pespublikasi oliy va o‘rta maxsus

Harakatli o’yin: «Kim tezroq paxta teradi».
Ikkita guruh bittadan yugurib borib, chanoqni olib, savatga solishadi, orqaga qaytib, safning ortiga turishadi.
Bolalar bilimini tekshirish va mustahkamlash uchun savollar :
Paxtani kimlar еtishtiradi?

• 
  Paxtadan qanday mahsulotlar olinadi?
  
• 
  Paxtalarni qaysi mashinalarda teradilar?
  
• 
  Kimning hikoyasi sizga yoqdi?
  

Muloqot, til va nutq tahlili va rivojanish asoslari. Tilning rivojlanishi bolalar hayotining har bir jabhasida va ta’limiy muvaffaqiyatlarida eng muhim omildir. 25 yoshdagi bolalarning tahminan 6% til rivojlanishi bilan bog’liq muammolarga duch keladi. Tilning еtarlicha shakllanmaganligi bolalarning butun hayoti davomida o’z ta’sirini ko’rsatadi va ular bilish, savodxonlik, ijtimoiy munosabat, diqqat va o’qitish hamda o’rganishga tayyorgarlikda qator qiyinchiliklarni boshdan kechiradilar. Shuning uchun ham o’z shaxsini erta anglash juda muhim hisoblanadi. Bolalarning ijtimoiy tarbiyasida til o’rganish bilan bog’liq muammolar yuzaga keladi va bunda bilish darajasi ko’pincha past bo’ladi. Irlandiyada ingiliz tilini qo’shimcha til sifatida o’rganayotgan o’quvchilarda ham til va nutq tahlilida еtishmovchiliklar mavjud bo’ladi deb hisoblanadi. Bunday bolalarda tilning rivojlanishi bir-biridan farq qiladi va shuning uchun til tahlili qiyin bo’ladi. Tilning murakkabligi umumiy tahlilni qiyinlashtiradi. Bir qancha tahlil uslublari maktabgacha bo’lgan bolalarning muloqoti va tilini baholashda qulay bo’lishiga qaramay, bu metodlarning ko’pchiligi kelajakda til bilan bog’liq muammoga duch keladiganlarni bashorat qilishda yaxshi natija bermasligi mumkin.
Murakkab tahlil metodlari oddiy tahlil metodlariga qaraganda aniqroq deb hisoblanadi va ular bolalarning turli rivojlanish yo’nalishlariga ko’ra oddiy tahlildan afzalroqdir. Tahlil metodlari tilda ishlatiladigan murakkab uslublarni qisman ta’minlaydi va shu sababli, ayniqsa maktabgacha bo’lgan bolalarda til tahlili bo’yicha ko’proq izlanishni talab etadi¹³.
Mavzuga doir xulosa:
Bolalar lug’atini boyitishning asosiy manbasi bo’lib kattalar nutqi, birinchi navbatda, bolalarni o’qitib, tarbiyalaydigan tarbiyachining nutqi hisoblanadi. Ular tarbiyachidan obrazli so’zlarni, ifoda va qo’llash usullarini o’zlashtirib oladilar; ular nima yaxshi-yu nima yomonligini ajratib ololmaydilar, va eshitgan barcha so’zlarga taqlid qiladilar. Shuning uchun tarbiyachining nutqi namunaviy bo’lishi lozim. Obrazli nutqni rivojlantirish keng ma’noda nutq madaniyatining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Bolalar nutqini rivojlantirish samaradorligiga erishish uchun ularning bilim darajasi, qiziqishi va shaxsiy qobiliyati xususiyatlarini hisobga olish muhimdir. Shunday qilib, maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini rejali tarzda rivojlantirish uchun nafaqat ertaklar bilan tanishtirish avvalombor ularni asosli ravishda tanlash, eng ahamiyatli so’zlarni ularning mavzu jihatdan xilma-xilligi, ya’ni sifat tarkibi, ma’nosi bo’yicha o’rganishni ta’minlash ham dolzarb masaladir.