O‘zbekiston pespublikasi oliy va o‘rta maxsus

89-102

sounds……………………………………………………..…….

7. 
   Types and content of conversation………………………... 103-108
   
8. 
   Types and methods of story…………………………………..
   

109-118

9. 
   Teaching to the stories by toys and objects………………….. 119-127
   
10. 
    Types of role-play of art works and visual teaching method to
    

128-131

it………………………………………………………………..
11. Training children to teaching literacy 132-142
Conclusion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143-145
Appendix. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146-148
Glossary. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 149-178
References. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179-181 KIRISH
O‘zbekiston Respublikasi huquqiy demokratik jamiyat qurish yo’lidan borar ekan, o’z fuqarolarining, ayniqsa, yangi jamiyat barpo etishga bel bog’lagan, o’sib kelayotgan yosh avlodning barkamol bo’lib voyaga еtishiga aloxida e’tibor qaratmoqda. Barkamol shaxs tarbiyasini tashkil etish barcha davrlarda ham ijtimoiy jamiyatning muhim talabi va asosiy maqsadi bo’lib kelgan. Tabiiyki hozirgi ta’lim islohotlari sharoitida ham barkamol avlod tarbiyasi haqida gapirar ekanlar: “Vatanimizning kelajagi, xalqimizning ertangi kuni, mamlakatimizning jahon hamjamiyatidagi obro’-e’tibori avvlambor farzandlarimizning unib, o’sib, ulg’ayib, qanday inson bo’lib hayotga kirib borishga bog’liqdir.”¹ – deb alohida ta’kidlaganlar.
Hozirgi paytda yuz berayotgan globallashuv jarayoni va jamiyatni islox etish sharoitida yangicha fikrlovchi shaxslarni tarbiyalash ta’lim tizimida ham jiddiy o’zgarishlar kiritishni talab etadi. Dunyo davlatlari orasida O’zbekiston Respublikasida birinchilardan bo’lib umumbashariy tavsifga ega mazkur muammoni hal etishga doir konseptual-nazariy asoslar yaratildi va tizimli ravishda amaliyotga tadbiq etib borilmoqda. Mazkur ezgu maqsadni xayotda o’z isbotini topishda O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” xuquqiy asos bo’lib xizmat qilmoqda.
Har bir mamlakatning taraqqiyoti, istiqboli, farovonligi, ma’naviy yuksalishi, jaxonning eng rivojlangan davlatlar qatoridan o’rin olishi – bilimli, yuqori intellektual saloxiyatli, qalbiga va ongiga ezgu fazilatlarni mujassamlagan yoshlarga bog’liq xisoblanib, har jixatdan еtuk va barkamol, Vatan taqdiri uchun sitqi dildan hizmat qiladigan, fidoyi, iymonli avlodni voyaga еtkazish, o’qitishni sifatli va mazmun jixatdan yuqori pog’onalarga olib chiqish avvalo o’qituvchi va tarbiyachi murabbiylar zimmasiga sharafli va ayni paytda mas’uliyatli vazifani yuklaydi.
O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimining birinchi – maktabgacha ta’lim rivojining zamonaviy bosqichi qator o’zgarishlar bilan tavsiflanadi: maktabgacha ta’lim ochiq turdagi ta’lim muassasasi sifatida shakllandi; maktabgacha ta’lim muassasalarining eng muhim funksiyasi bolalarning hayotiy faoliyatini muhofaza qilish va salomatligini mustahkamlash; tarbiyalanuvchilarni maktab ta’limiga muvafaqqiyatli tayyorlash va boshqalar. Respublikamizda uzluksiz ta’lim tizimining barcha bosqichlariga, jumladan uning maktabgacha ta’lim bosqichiga e’tibor ortib borishi bilan bir qatorda maktabgacha yoshdagi bolalarni maktabgacha ta’lim muassasalariga jalb etish ulushi kamayib borishi bu borada maqsadli tadqiqotlar olib borish, mamlakatimiz ilmiy-texnikaviy dasturi, ustuvor tadqiqotlarga yo’nalishlarining bir qismi sifatida qaralishi lozim.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoev 2017-2021 yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risidagi Qarorida; maktabgacha ta’lim muassasalari tarmog’ini kengaytirish, malakali pedagog kadrlar bilan ta’minlash, bolalarni maktab ta’limiga tayyorlash darajasini tubdan yaxshilash, ta’lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini tadbiq etish, bolalarni har tomonlama intelektual, axloqiy, estetik, jismoniy o’stirish uchun shart-sharoitlar yaratish masalalariga alohida e’tibor qaratildi².
Davlatimiz tomonida maktabgacha ta’limni o’stirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, 2018 yilning 19 martida “Ta’lim tizimida pedagog kadrlar salohiyotini oshirish va takomillashtirish”ga bag’ishlangan yig’ilishda O’zbekistobn
Respublikasi Prizidenti Sh.M. Mirziyoyev: − “Bog’cha tarbiyasini olgan bola bilan bog’chaga bormagan bolani solishtirganda, ularning fikrlash darajasi o’rtasida еr bilan osmoncha farq borligini sezish qiyin emas. Shuning uchun ham biz maktabgacha ta’lim tizimini qayta ko’rib chiqish masalasini davlat siyosati darajasiga ko’tarib, bu borada katta ishlarni boshladik. Agar shu ishni har tomonlama puxta o’ylab bo’lajak pedagog – tarbiyachilarning kreativ bilim va salohiyotini yuksaltirishni amalga oshirmasak, butun ta’lim tizimida sifat o’zgarishiga erishishimiz, ta’limning uzluksizligini ta’minlashimiz qiyin bo’ladi”³- deya ta’kidlaydi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 30 sentyabrdagi «Maktabgacha ta’lim tizimini boshqarishni takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi PQ3955-sonqarorihamda O’zbekistonRespublikasiPrezidentining2019-yil8maydagiPQ-4312-sonli "O’zbekistonRespublikasimaktabgachata’limtizimini2030-yilgacha o’stirishkonsepsiyasinitasdiqlashto’g’risida"giqarorlarida quyidagi ustuvor maqsad va vazifalar belgilab berilgan:
Maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, bolalarning sifatli maktabgacha ta’limdan teng foydalanishini ta’minlashni amalga oshirish maqsadida:
maktabgacha ta’lim sohasidagi normativ-huquqiy bazani yanada takomillashtirish; maktabgacha yoshdagi bolalarning har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratish; bolalarning sifatli maktabgacha ta’lim bilan qamrovini oshirish, undan teng foydalanish imkoniyatlarini ta’minlash, mazkur sohada davlat-xususiy sherikligini o’stirish;
maktabgacha ta’lim tizimiga innovatsiyalarni, ilg’or pedagogik va axborotkommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish; maktabgacha ta’limni boshqarish tizimini takomillashtirish, maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatini moliyalashtirish shaffofligi va samaradorligini ta’minlash; maktabgacha ta’lim tizimiga maktabgacha ta’lim tizimi xodimlarini tayyorlash, qayta tayyorlash, malakasini oshirish, tanlab olish va o’stirishga mutlaqo yangi yondashuvlarni joriy etish; maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarning sog’lom va balanslashtirilgan ovqatlanishini, sifatli tibbiy parvarishini ta’minlash;
Keltirib o’tilgan ustuvor maqsad va vazifalarni amalga oshirishda esa, yuqori intellektual salohiyatga ega kadrlar tizimiga ehtiyoj sezilarli darajada ortib bormoqda.
“Ilk qadam” maktabgacha ta’lim tashkilotlarining Davlat o’quv dasturi (2018 y,) ga muvofiq tarbiyalanuvchilarni kognitiv rivojlanishi, kognitiv sohaning rivojlanishi asosida bolada maxsus qobiliyatlarni o’stirishning o’ziga xos psixologik jihatlarini tahlil qilib, sezgi, idrok, diqqat, xotira, tafakkurning rivojlnishidagi yoshga oid xususiyatlarni monitoring qilib borish orqali bolaning maktab ta’limiga tayyorlik darjasi va kognitiv qobiliyatlarini shakllanganlik sifatini baholash kompetensiyasiga ega bo’ladilar.
Hozirgi paytda maktab yoshidagi bolalar nutqini o’stirishga yanada yuqoriroq talablar qo’yilmoqda. Bu talablarga javob berish nutqni o’stirishga oid yangi izlanishlarni taqozo etadi. Shunday qilib, pedagogika ilmining qozirgi bosqichida maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqini o’stirishga nisbatan qo’yiladigan talablar bilan ushbu talablar ijrosi o’rtasida ziddiyatlar namoyon bo’lmoqda.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida “Bolalar nutqini o’stirish” alohida e’tibor talab qilinadi. Chunki, nutq o’stirish nafaqat bolaning so’z boyligini oshirish, nainki uning muloqot qobiliyatini rivojlantiradi, balki undagi bilish jarayonlarining shu jumladan bolaning tafakkurini o’stirishda xam muxim vosita bo’lib xisoblanadi. Yuqoridagi fikrlarga asoslanib, biz mazkur kitobda maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqini o’stirishning samarali yo’llari hamda vositalarini ishlab chiqishda tayanch bo’ladigan nazariy, metodik qoidalarni yoritishga qaror qildik.

1.