O’zbekiston Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi Toshkent davlat sharqshunoslik instituti

 
 
Makon    va  zamon    nomlari  ish-harakat    sodir  bo’ladigan  joyga    va  vaqtga  
ishora  qiladi.  Bunday  ismlar  1  bob,  hozirgi  kelasi  zamon    vaznidagi     
رر يا  old 
qo’shimchasining  o’rniga   
  م va oxirgi  harkat bo’lgan dammaning  o’rniga  tanvin 
damma qo’yish orqali  yasaladi.  
Bunda  ikkinchi  o’zak  harfning    harakati  fatha    va  kasra  bilan    ifodalangan 
bo’lsa, ismlar  yasalganda ular  o’z harakatini  saqlab qoladi, agar o’rta o’zak damma  
bilan  harakatlangan  bo’lsa,  unda  u    o’zining  harakatini    fathva  yoki  kasraga  
aylantiradi. Shunday qilib zamon va makon nomlari 
  لر عْف م (maf-alun) va    لرِعْف م (maf-ilun) 
vaznlarida  yaasaladi.  
Masalan:  
  ل عْف م - qolipidagi                        لعْف م  - qolipidagi 
لخد  -    لخدم                           سلج - سلمَ 

---

 
 
 
75
 
 
 
 بط  -     بطم                             لزن -   لزنم 
  
     Shuningdek    makon  nom-belgilangan  muddat,  paytlari  yana   
  ةر ل عْف م  vaznida  ham 
yasalishi mumkin. 
 Masalan: 
   ب ت ك
-
  
  سرد               ةبتكم
-
  
  ةسردم
 
  مكح
-
  
  عبط                  ةمكمح
-
  
  ةعبطم
 
   Ba’zi  hollarda    ismul  makon    majhul  daraja    sifatdosh  formasida    ham  hosil 
qilinadi.  
Masalan: 
       ل عْف رتْسُم
-
       
  عدوتسم
 
   Barcha makon va zamon otlari uchun  bir ko’plik qolipi  mavjud. 
Masalan: 
    فقوم
-
   
   ج رْ مَ            ُفِقا و م
-
  
 ُجِرا  مَ