O’zbekiston milliy universiteti

Temirchilar mahallasi

Naxshab markazining aholi yashaydigan inshootlari meʼmorchiligiga toʻxtaladigan boʻlsak, Yerqoʻrgʻonning yuqori qismi IV- VI asrlardagi aholi yashash joylarinint toʻliq suratini berib, bu erda qullar va temirchilar mahallasi koʻproq oʻrganilgan. Birinchisi ichki shaharda joylashgan boʻlib, oʻzining qazilgan qismi (13 qazilma) mahallani tashkil etuvchi alohida uy xoʻjaliklari qatorlaridan iborat. Bir necha xonadan iborat boʻlgan anchagina katta uylar tegishli jihozlarga ega boʻlgan. Sajdagohga ega boʻlgan (olov yoqish izlari boʻlgan mexrob, loydan yasalgan haykal) koʻpgina uy xoʻjaliklari hovlilarga ega emas edilar. Kulollar mahallasi boʻylab oʻtkazilgan yagona devor mahallani sharqiy va gʻarbiy qismlarga boʻladi. Barcha xoʻjaliklar kattaroq yoki kichikroq toʻrtburchakli qismlarda yoki sektsiyalarda joylashgan boʻlib, ushbu mahalla tuproqqalʼa va qadimiy xorazmning boshqa shaharlari yashash mahallalariga monand yagona massiv shaklida qurilgan.

Yerqoʻrgʻon tashqi shahrida joylashgan temirchilar mahallasi boshqacha taassurot uygʻotadi. mahalla ichki devor darvozasidan to Samarqand va kesh yoʻnalishiga olib chiquvchi tashqi darvozagacha choʻzilgan koʻchaning ikki tarafida joylashgan edi. Temirchilarning butun xoʻjaligi chiqish yoʻli koʻchaga qaratilgan boʻlib, janubiy tomonda faqat ishlab chiqarish ustaxonalari joylashgan. Shu erning oʻzida savdo ishlari olib borilgan. Shimoliy tarafda esa aholi istiqomat qiluvchi uylar joylashgan edi.

Naxshabning V-VIII asrlarga oid qishloq joylaridagi inshootlarida olib borilgan qazishmalarning (kunjutlitepa, qoʻshtepa va b.) koʻrsatishicha, shahar va qishloq aholisi xoʻjaliklari ichki tuzilishida koʻzga koʻrinarli farqlar boʻlmagan.