O‘zbekiston milliy universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti 70310901-psixologiya (faoliyat turlari bo‘yicha) Magistratura mutaxassisligi I bosqich magistranti

Boshqaruv tamoyillari:

1. 
   Muammolarni yеchishga ijodiy yo‘nalish.
   
2. 
   Sifat natijalariga erishish uchun muntazam rejalashtirish
   
3. 
   Holatga mos ravishda boshqaruv turi (holatga va qo‘l ostidagilarga moslashish qobiliyati).
   
4. 
   G‘oyalarga bir xil munosabat va bir-birini yaxshi tushunish.
   
5. 
   Barcha a’zolarning hamkorligi va komunikabilligi
   
6. 
   Buyurtmachiga yunaltirilganlik.
   
7. 
   Ijobiy fikrlash, qo‘lay muxit va munosabatlar.
   
8. 
   Vakolat berish va xodimlarning malakaviy usishini ta’minlash.
   

Ijodiy yunalish prinsipi o‘quv-tarbiya jarayonini boshqarishda qo‘llaniladi. Uni qo‘llashning zaruriyati quyidagilar orkali asoslanadi:

• 
  o‘quv faoliyati turlarining har xilligi (ma’ruza, seminar, amaliy mashgulot, kollokvium, mustaqil ta’lim, malakaviy amaliyotlar, kurs ishlari vax.k.);
  
• 
  o‘qitiladigan fanlarning turli-tumanligi;
  
• 
  ta’lim oluvchi shaxslarning o‘ziga xosligi.
  

Muntazam rejalashtirish prinsipi o‘quv-tarbiya jarayonini amalga 66 oshirishda ta’lim massassasining barcha bo‘linmalarida qo‘llaniladi.
Moslanuvchanlik prinsipini holat o‘zgarib turgan sharoitda faoliyat ko‘rsatilayotgan rahbarlar qo‘llaydilar. Hamfikrlilik prinsipi boshqaruv idealogiyasini aniqlaydi (har bir munosabat). Hamkorlilik prinsipi kafedrani, fakltetni, bo‘lim hamda rektorat tomonidan boshqaruvda qo‘llaniladi. Buyurtmachiga yoʻnaltirilganlik institutning yuqori kurslarida talabalarni buyurtmachiga moslashtirish kasb sirlarini chuqur o‘zlashtirishlariga erishishni nazarda tutadi. Ijobiy fikrlash prinsipi hamma vaqt boshqaruvning boshka prinsiplari bilan birgalikda qo‘llaniladi. Vakolat berish prinsipi xodimlarning malakasini oshirishda qo‘llaniladi. Boshqaruv prinsiplarini tanlash va samarali tarzda foydalanish muvaffakiyatga erishishning asosi holos. Boshqaruv samarasining muhim omili boshqaruv usulidir. Boshqaruv usuli. Boshqaruv usuli rahbarning boshka qo‘l ostidagi rahbarlarga vakolatlar bershi, ularga imkoniyatlar berish, takliflaridan foydalanish, ularga ishonish va ularning harakat rejalarini amalga oshirishga bog‘liq buladi. bularga mos ravishda rahbarning o‘zini tutishining turt xil usuli mavjud:²³
1) Avtokratik.
2) Byurokratik.
3) Demokratik.
4) Aristokratik.
Avtokratik usul rahbar o‘z g‘oyalarini (kidirib topgan g‘oyalarni), rejalarni xech kim bilan maslahatlashmasdan amalga oshirishi bilan harakterlanadi. O‘z fikrini buyruq bilan amalga oshiradi.
Byurokratik usulda boshqaruv rasmiy tus oladi instruksiyalar, buyruklar,
qo‘llanmalar, qog‘ozlar bilan ishlanadi. Demokratik usul rahbar va jamoani o‘z-o‘zini boshqarish faoliyatining optimal munosabatiga asoslangan. Uning xususiyati - bajaruvchilarning rejalarni tuzish va amalga oshirish jarayonida faol katnashadilar. Rahbar tomonidan o‘z qo‘l ostidagilarga ishonch bildirilishi va ularni ruxlantirishi natijasida yuqori darajada unumdorlikga erishiladi. Xodimlariga «Buni biz o‘zimiz amalga oshirdik» deyish imkonini beradigan rahbar eng yaxshi rahbardir. O‘quv-tarbiya jarayonini amalga oshirishda demokratik usul, yuqori tashkshyutlarning direktiv buyruklarini amalga oshirishda avtokratik, xisob va hisobot masalalarida byurokratik usuldan foydalanish yaxshi natijalar beradi.


Xulosa
Xulosa o‘rnida shuni takitlash kerakki inson rivojlanishida hamma me'yorlar bo’yicha ulg’ayib borayotgan bo’lsa, ota-ona uning o’sishiga deyarli aralashmaydi va lekin ulg’ayishida biron muammo yuzaga kelsa, darxol kerakli choralar ko’riladi. Jamoani boshqarishda ham rahbar, birinchi navbatda, maqsadga erishish sharoitini yaratishi va xodimlar harakatiga kam aralashuvi yuksak boshqaruv belgisidir. Shunday qilib, «menejer» so’zini faqat «yetakchi» atamasi bilan almashtirish rahbarlik holatining psixologik talqinini tor doiraga kiritib qo’yadi.
Ushbu muloxazadan kelib chiqqan holda tadqiqotimizda «menejer» so’zidan foydalanishni ma'qul deb hisoblaymiz. Bundan tashqari, «menejer» so’zidagi izohiy ma'noni anglab olish o’zbek kitobxoni uchun tanish xoldir. Shaxsning rahbarlik imkoniyatini rivojlantirishning zamonaviy yondoshuvlaridan biri, insonda shakllangan qobiliyatga suyanishni va shu qobiliyatni imkon bergan vaziyatda namoyon etilishini taqozo etadi. Bunday yondoshuv «situativ rahbarlik» deb atalib, unda rahbar deb, tan olingan shaxsning umumiy maqsadga erishish yo’lida muammoli vaziyatda o’z qobiliyatini namoyon eta olishi tushuniladi.
Barcha ta'lim tizimida yoshlarning ijodiy iste'dodlarini rivojlantirishga katta e'tibor qaratish lozim. O’qituvchilarning asosiy vazifalaridan biri - yoshlarning 5 tashabbuslari, innovatsion g’oya va fikrlarini, iste'dod va iqtidorini o’z vaqtida ko’ra olishi va uni ro’yobga chiqarish uchun ko’makdosh bo’lish.
Yoshlarda yetakchilik qobiliyati va boshqaruv mahoratini rivojlantirish orqali yuksak ma'naviyatli yetakchi yoshlarni tarbiyalash, ularni mamlakatimiz taraqqiyoti va uning istiqboli uchun yo’naltirish talab etiladi.
Bunda quyidagi vazifalarni bajarish lozim:
- rahbarlik xususiyatlarini shakllantirishning ilmiy-nazariy asoslarini chuqur o’rganish;
- davlatimiz tomonidan yoshlarda yetakchilik qobiliyatini shakllantirish va boshqaruv mahoratini rivojlantirish sohasida olib borilayotgan ishlarni tizimli tahlil qilish;
- yoshlarda rahbarlik xususiyatlarini shakllantirishga ta'sir etuvchi turli ehtiyoj va omillarni o’rganish;
- yoshlar faolligini yanada oshirish orqali rahbarlik qobiliyati va boshqaruv mahoratini rivojlantirishda ularning yangi qirralarini yuzaga chiqarishdan iboratdir.