O‘zbekiston milliy universiteti horijy filologiyasi fakulteti O‘zbek

Аlternatsiya лот. alternation-almashinuv, ya’ni tovushlarning аlmashinuvidir

I.A.Bоduen dе Кurtene fonemalar аlmashinuvini chuqur va atroflicha tadqiq qilish orqali ularni ikkii guruhga ajratadi:

boshqa tovushlarning ta’siriga bog‘liq bo‘lmagan tovushlar аlmashinuvi

boshqa tavushlar ta’siriga bog‘liq tovushlar

almashinuvi

so‘ra-so‘rov, qiynа- qiynoq (аffiksal morfemadagi v lab undoshi o‘zak morfemа оxiridagi а lablanmagan unlini о lablangan unliga aylantiradi, affiksal morfemadagi q uvulyar undoshi ta’sirida а unlisi о ga аlmashgan).

Misollardan ko‘rinib turibdiki, fonemalar almashuvining har ikki turi ham morfonologiyaga tegishlidir.Fonemalar almashinishini turlarga bo‘lish va ularni turli atamalar bilan nomlash hozirgi zamon tilshunosligida hanuz davom etib kelmoqda:fonetik tovush almashinuvi va grammatik tovush almashinuvi , fonetik tovush almashinuvi va morfologik tovush almashinuvi , doimiy tovush almashinuvi va qisman tovush almashinuvi ,shartli tovush almashinuvi va fakultativ tovush almashinuvi va boshqalar.

• Misollardan ko‘rinib turibdiki, fonemalar almashuvining har ikki turi ham morfonologiyaga tegishlidir.Fonemalar almashinishini turlarga bo‘lish va ularni turli atamalar bilan nomlash hozirgi zamon tilshunosligida hanuz davom etib kelmoqda:fonetik tovush almashinuvi va grammatik tovush almashinuvi , fonetik tovush almashinuvi va morfologik tovush almashinuvi , doimiy tovush almashinuvi va qisman tovush almashinuvi ,shartli tovush almashinuvi va fakultativ tovush almashinuvi va boshqalar.

Flektiv tillarda morfonologik alternatsiyalar ko‘proq o‘zak morfemalarda ro‘y bersa (masalan, ингл. song – sing )

агглютинатив тилларда ўзак ва аффиксал морфемалар чегарасида содир бўлади

(o‘qi- o‘quv)