O’zbekiston milliy universiteti fizika fakulteti 2-bosqich tf 2002-guruh talabasi shomirzayev Gulziyo Optika fanidan

Xulosa

Dopler effekti fan va kundalik hayotda keng qo'llaniladi. U butun dunyo bo'ylab politsiya radarlarida tezlik chegarasidan oshib ketgan yo'l harakati qoidalarini buzuvchilarni ushlash va jarimaga tortish uchun ishlatiladi. Radar tabanchasi sizning avtomobilingizning metall korpusidan aks etadigan radio to'lqin signalini chiqaradi (odatda VHF yoki mikroto'lqinli diapazonda). Signal Dopler chastotasi o'zgarishi bilan radarga qaytadi, uning qiymati avtomobil tezligiga bog'liq. Kiruvchi va chiquvchi signallarning chastotalarini taqqoslab, qurilma avtomatik ravishda sizning avtomobilingiz tezligini hisoblab chiqadi va uni ekranda aks ettiradi.
Dopler effektining biroz ko'proq ezotermik qo'llanilishi astrofizikada topilgan: xususan, Edvin Xabbl birinchi marta eng so'nggi teleskop bilan eng yaqin galaktikalargacha bo'lgan masofani o'lchab, bir vaqtning o'zida ularning atom nurlanishining spektrida qizil doppler siljishini aniqladi, bu galaktikalar bizdan uzoqlashmoqda degan xulosaga keldi. Darhaqiqat, bu xuddi siz ko'zingizni yumib, birdan sizga tanish bo'lgan model rusumli mashinaning dvigatelining ovozi kerak bo'lgandan pastroq ekanligini eshitib, mashina sizdan uzoqlashib ketayapti degan xulosaga kelgandek aniq edi. Xabbl, bundan tashqari, galaktika qanchalik uzoq bo'lsa, qizil siljish qanchalik kuchli (va u bizdan tezroq uchib ketishini) aniqlaganida, u koinot kengayib borayotganini angladi. Bu Katta portlash nazariyasiga birinchi qadam edi.
Eng ajablanarli tomoni shundaki, Dopler effekti, shuningdek, tebranish chastotalari radioaktiv nurlanishda bo'lgani kabi katta bo'lsa, manba va absorberning nisbiy tezligi soniyada millimetrga teng bo'lsa ham ishlaydi. Ya'ni Dopler effekti tufayli gamma kvantlarining energiyasi juda oz miqdorda o'zgaradi.
U yadroli gamma-rezonans spektrometrlarida ishlatiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati

1. 
   Jekson R.G. Eng so'nggi datchiklar, 2007. - 352 p.
   
2. 
   Flerov A.G. Dopler qurilmalari va navigatsiya tizimlari / A.G. Flerov, V.G. Timofeev - Moskva: Transport, 1987. - 191 p.
   
3. 
   Krasilnikov A.S. Havoda, suvda va qattiq jismlarda tovushli va ultratovushli to'lqinlar / A.S. Krasilnikov - 3-nashr. - M., 1960. - 327 p.
   
4. 
   Enokhovich A.S. Fizika bo'yicha qisqa qo'llanma / A. S. Enoxovich - 2-nashr. - M.: Oliy maktab, 1976. - 288s.
   
5. 
   Osipov M.L.Radiotexnika / M.L.Osipov. - M., 1995.
   
6. 
   Bunkin B. V. Texnik fizika xatlari / B. V. Bunkin. - M., 1989 yil.
   
7. 
   Van Tris, G. Aniqlash, baholash va modulyatsiya nazariyasi / G. Van Tris. - K., 1987. - 187 p.
   
8. 
   Tixonov V. I. Signallarni maqbul qabul qilish / V. I. Tixonov. - M., 1979 yil. - 153 p.
   
9. 
   Kulikov E.I. Shovqin fonida signal parametrlarini baholash / E.I. Kulikov, A.P.
   

Trifonov. - M., 1983 yil. - 97 p.

Mundarija

Kirish…………………………….............................................................................3

1. 
   Dopler effektining aniqlanish tarixi va yuzaga kelish sabablari ….…...5 Asosiy qism
   
2. 
   Dopler effektining nazariy isboti……………………………………………….7
   
3. 
   Dopler effektining qo’llanilishi…………………………………………………15
   

Xulosa………………………………………………………………………………….19
Foydalanilgan adabiyotlar………….………………………………………………20