O‘zbekiston milliy universiteti fakulteti yo‘nalishi

Mahalliy boshqaruv tizimining rivojlanishi va sud organlari

Shunday qilib, parlament tashkil top-gan davridayoq o‘z vakolatlarini asta-sekin kengaytirib bordi. Tabaqa-vakillik monar-xiyasi davrida mahalliy boshqaruvda eski sudlarning va grafliklar majlislarining roli juda pasayadi. Ularning funk-siyalari yangi mansabdor shaxslarga va yangi turdagi sayyor sudlarga o‘tadi. Bularning vakolatlari tobora kengayib boradi.

Grafliklarning majlislari XIII asr oxiri - XV asrda asosan parla-mentga vakillarni va mahalliy mansabdor shaxslarni saylash uchun chaqirilardi. Ular summasi 40 shillinggacha bo‘lgan da’volar bo‘yicha nizolarni ko‘rishlari mumkin edi.

XIII asrda grafliklarda ilgarigidek sherif, yuzlikda uning yordam-chisi - beylif qirol ma’muriyati tepasida turardi. Ulardan tashqari joylarda qirol ma’muriyati vakillari sifatida tojdorlar va konstebllar bo‘lardi. Ular mahalliy majlislarda saylanardi. Tojdorlar odam o‘ldirish jinoyatlari bo‘-yicha tergovni amalga oshirganlar, konstebllar politsiyachilik funksiya-lariga ega bo‘lganlar. Sherifning juda katta hokimiyatga ega ekanligi vaqt o‘tishi bilan qirollikda ishonchsizlik keltirib chiqara boshlaydi. Qirol bu mansabning "feodallashuvi"ni, merosiy bo‘lishga aylanishining oldini olishga harakat qiladi. XIII asrda o‘zaro urushlardan so‘ng sherif man-sabining qisqa muddatli bo‘lib qolganligi va qirollik tomonidan nazorat ostiga olinganligi tasodifiy hol emas edi. 1215 yilgi Erkinliklarning buyuk xartiyasining 24-moddasi sheriflarning qirollik da’volarini hal qilishini taqiqladi va shu vaqtdan e’tiboran sherif lavozimi asta-sekin, har holda sud qilish sohasida, o‘z ahamiyatini yo‘qota boshladi.

XIII asrning oxiridan boshlab grafliklarda mahalliy yer egalaridan tinchlikni saqlovchi yoki, boshqacha so‘zlar bilan aytganda, murosaga keltiruvchi sudyalar tayinlash amaliyoti batamom o‘rnatiladi. Ular dastlab politsiyachilik va sud qilish vakolatlariga ega bo‘lganlar, lekin vaqt o‘tishi bilan sheriflar o‘rniga mahalliy boshqaruvning ancha muhim funksiya-larini bajara boshlaydilar. 1390 yilgi statut bo‘yicha har bir graflikka sakkiztadan murosaga keltiruvchi sudyalar tayinlandi. Murosaga keltiruv-chi sudyalar oziq-ovqat mahsulotlari narxlarini nazorat qilganlar, uzunlik va og‘irlik o‘lchov birliklarini, jun olib chiqilishini kuzatib turganlar, ishchilar haqidagi (1349 va 1351 yillardagi), bid'atchilar haqidagi (1414 yilgi) qonunlarning hayotga tadbiq qilinishi ustidan nazoratni amalga oshirganlar va hatto ish haqi miqdorlarini (1427 yilgi statutda) o‘rnatar-dilar. Bu mansabni egallash uchun mulkiy senz yillik daromadning 20 funt sterlingini tashkil etgan.

Murosaga keltiruvchi sudyalarning sud vakolatlariga odam o‘ldirish va o‘ta og‘ir jinoyatlardan tashqari, barcha jinoiy ishlarni ko‘rib hal qilish kirardi. Ishlarni ko‘rib hal qilish bir yilda to‘rt marta chaqirib turiladigan sessiyalarda amalga oshirilgan. Bu majlislar "chorak sessiyalar" sudlari degan nom olgandi.

XIII-XIV asrlarda turli darajadagi qirollik sudyalarining soni o‘sdi, ularning ixtisoslashuvi kuchaydi. Shu bilan birga ko‘pgina muas-sasalarning sud va ma’muriy funksiyalari hali ajratilmagan edi. Bu davrda Angliyada: Qirol kursisi sudi, Umumiy tortishuvli sud va Xazina sudi oliy sudlar hisoblanardi.


Xazina sudi birinchi bo‘lib XII asrning 20-yillaridayoq o‘z majlislari bayonini yozib qo‘ya boshlaydi. Bu sud asosan moliyaviy nizolarni ko‘-rishga ixtisoslashtirilib, avval xazina va qirollikdan qarzlarga taalluqli nizolarni ko‘rib hal qilardi.

Umumiy tortishuvli yoki "umumiy kursili" sud ko‘pgina xususiy fuqarolik da’volarini ko‘rib hal qilardi va umumiy huquqning asosiy sudi bo‘lib qolgandi. Sudda barcha debatlar yozilib va manfaatdor tomonlarga tanishish uchun tarqatilardi, XIV asrdan boshlab esa doimo e’lon qilib turilardi. Bu sud huquqni o‘rganuvchi barcha talabalar uchun amaliyot o‘tash joyi ham bo‘lgandi.

Umumiy tortishuvli sud, shuningdek, mahalliy va manorial sudlar ustidan nazoratni amalga oshirardi. Devonxonadan chiqarilgan buyruq bo‘yicha shikoyatlar har qanday boshqa quyi sudlardan olinib, bu sudning ixtiyoriga o‘tkazilishi mumkin edi. Maxsus sud buyruqlari sharofati bilan Umumiy tortishuvli sud boshqa sudlarning sudda yo‘l qo‘ygan xatolarini to‘g‘rilay olardi.

Qirolning shaxsiy sudidan asta-sekin Qirol kursisi sudi shakllanadi. Bu sud XIV asrning oxirigacha faqat qirol va uning yaqin maslahatchilari ishtirokida majlislar o‘tkazardi. U boshqa barcha sudlar uchun, jumladan, Umumiy tortishuvli sud uchun ham, oliy apellyatsion va nazorat instantsiyasi bo‘lib qolgan edi. Biroq vaqt o‘tishi bilan u jinoiy ishlar bo‘yicha apellyatsiyalarni ko‘rishga ixtisoslashtiriladi.

Fuqarolik ishlarining rivojlanishi bilan oliy qirollik sudlarining umu-miy tizimidan Lord-kansler sudi ajralib chiqadi. U masalalarni "adolat yuzasidan" hal qilardi. Bu sudning faoliyati bilan yangi shakldagi jara-yonning va huquq normasi (adolat huquqi)ning vujudga kelishi bog‘liq bo‘lgan.

XIII-XIV asrlarda qirollikning sayyor sud ishlarini yuritish tizimi ancha keng tarmoqli va turlicha edi.

Umumiy sudlarning aylanib yurish tartibi juda noqulay bo‘lganligi va qimmatga tushishi sababli XIII asrda sayyor sudlarning umumiy ayla-nib chiqish muddati yetti yilda bir marta qilib o‘rnatilgan. XIV asrda umu-miy sayyor sudlar o‘z ahamiyatini yo‘qotdi va o‘rnini ancha ixtisoslashgan sayyor komissiyalarga bo‘shatib berdi. Sayyor komissiyalar orasida assiz-lar sudlarini (yerga egalik qilishda imtiyoz huquqi haqidagi nizolarni ko‘-rish bo‘yicha), isyonlar haqidagi ishlar bo‘yicha komissiyani va turmalarni umumiy tekshirish bo‘yicha komissiyani alohida ajratib ko‘rsatish mumkin.

Sud ishlarini yuritishda qasamxo‘r maslahatchilarning katta va kichik jyurilari muhim rol o‘ynardi. Katta yoki ayblovchi jyuri ayblovchi qasamxo‘r maslahatchilarning sayyor sudlar tomonidan so‘roq qilinishi protsedurasi munosabati bilan rasmiylashgan. U sudga berish organi bo‘lib qolgan. Katta jyurining bor-yo‘g‘i 23 ta a’zosi bo‘lgan. 12 ta jyuri a’zosi-ning yagona fikri gumon qilinuvchiga nisbatan ayblov hujjatining tasdiq-lanishi uchun kifoya qilardi.

Kichik jyuri 12 ta qasamxo‘r maslahatchilardan iborat tuziladigan ingliz sudining tarkibiy qismi bo‘lib qoldi. Bu jyuri a’zolari ishlarning mazmunan ko‘rib chiqilishida ishtirok etib, qasamxo‘rlarning yagona fikrini talab qiluvchi verdikt (hukm) chiqarardi. 1239 yilgi qonun bo‘yicha qasamxo‘rlar uchun yillik daromadning 40 shillinggi miqdorida mulkiy senz o‘rnatiladi.

Manorlik sudlarining yurisdiksiyasi (sud qilish huquqi) XIII asrda to-bora cheklanib borishda davom etdi. Faqat ba’zi juda ozchilik yirik feodal-largina toj-taxtga daxldor ishlar bo‘yicha sud qilish huquqini saqlab qoldi. 1260-1280 yillardagi statutlar magnatlarning kuriyaga kelishlarini ta’min-lash maqsadida ularning erkin dehqonlarga tazyiq o‘tkazishini, apellyatsi-on instantsiya sifatida chiqishini taqiqlaydi. Sheriflarga lordlar tomonidan egallab olingan chorvani musodara qilish uchun, shuningdek, agar lord yoki uning yordamchisi hatto bir marta qirollik buyrug‘ini bajarmagan barcha hollarda, ularning immunitetlarini buzishlariga ruxsat etilardi.

Dunyoviy va cherkov sudlarining o‘zaro munosabatlari vakolatlarni chegaralash masalalarida ilgarigidek keskinligi va murakkabligi bilan ajra-lib turardi. Ko‘p sonli qarama-qarshi qarashlar natijasida shunday tamoyil o‘rnatilgan ediki, unga ko‘ra, ikkala turdagi sudlarning sudlovligi jazolar-ning xarakteriga qarab belgilanar va faqat dunyoviy sudlar dunyoviy jazo-lar berishi, masalan, jarimalar solishi mumkin edi. Qirol hokimiyati doimo cherkov sudlarining vakolatlarini cheklashga harakat qilardi. Biroq, ma’-lumki, bu urinishlar uncha muvaffaqiyatga erishmagan. Oxir oqibatda qirol an’anaviy vositalardan foydalanib, "taqiqlash haqidagi" sud buyrug‘ini chiqarish yo‘li bilan cherkov sudining vakolatlarini cheklashga erishgan. Toj-taxt, aniqrog‘i, qirol kuriyasi chinovniklari fikricha, cherkov sudlari o‘z vakolatlari doirasidan chiqqan, deb topilgan har bir alohida holatda ana shunday sud buyruqlari chiqarilardi.

Demak, yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, tabaqa-vakillik monar-xiyasi davrida Angliyaning sud tizimi xilma-xil sudlarning mavjudligi bilan tavsiflanadi.

Xulosa
Markazlashgan davlatning o'sishida mulk vakilligining paydo bo'lishi katta ahamiyatga ega edi.
Angliyada parlamentning vujudga kelishi bilan feodal davlatning yangi shakli – mulkiy-vakillik yoki mulkiy, monarxiya vujudga keldi, bu mamlakat siyosiy taraqqiyotining, feodal hokimiyati rivojlanishining eng muhim va tabiiy bosqichi hisoblanadi. davlat.
Parlament va mulkiy monarxiyaning paydo bo'lishi Angliyaning siyosiy markazlashuvi muvaffaqiyatlarini, xususan, mamlakatda umummilliy mulk guruhlari - baronlar, ritsarlik va shahar aholisining shakllanishi faktini aks ettirdi. O'z navbatida parlament o'zining paydo bo'lishi bilan feodal davlatning yanada mustahkamlanishiga hissa qo'shdi. Hukmron tabaqaning quroli sifatida parlament 13—14-asrlarda ham Angliyada oʻynab kelgan. ilg'or rol o'ynadi, chunki u feodallarning eng reaktsion qatlami - baroniyaning siyosiy intilishlarini cheklab qo'ydi va qirol siyosatini o'sha davrdagi jamiyatning yanada rivojlangan qatlamlari - ritsarlik va shaharliklar elitasi manfaatlariga yo'naltirdi. . Shahar vakillarining parlamentga qabul qilinishi ma'lum huquqlarning rasman tan olinishi va shahar sinfining ahamiyatini oshirishni anglatardi.
Parlament mavjudligining birinchi asrlarida Jamoatlar palatasiga saylovlar tizimi barcha tafsilotlari bilan tuzatilmagan bo'lsa-da, birlashtirilgan edi. Parlament deputatlarining bu boradagi sa’y-harakatlari, asosan, tuman va shaharlarda saylov boshqaruvchilarining suiiste’moliga qarshi kurashish, shuningdek, mulkiy va ijtimoiy ahvoli o‘ta past bo‘lgan fuqarolarning saylovda ishtirok etishining oldini olishga qaratilgan edi.
Shunday qilib, parlamentning tashkil etilishi sharofati bilan Angliyada, eng avvalo, o‘rta asrlar dunyosida huquqiy davlat (ya’ni fuqarolarning huquq va erkinliklari hamda ularning himoyasi ta’minlangan davlat) shakllanishining dastlabki shartlari va. fuqarolik jamiyati (ya'ni erkin, mustaqil va teng huquqli odamlardan iborat jamiyat).
18-19-asrlarda Buyuk Britaniya davlat-siyosiy tizimining rivojlanishi. oxir-oqibat parlament tizimining eng klassik namunasini shakllantirdi. Bu parlamentarizm Angliyaga ijtimoiy-siyosiy hayotning turli sohalarini barqaror isloh qilish, koʻplab oʻtkir iqtisodiy va siyosiy, shu jumladan tashqi siyosat muammolarini ijtimoiy dunyo manfaatlaridan kelib chiqib hal etishni taʼminladi. 20-asr boshlariga kelib. Angliya siyosiy va huquqiy ma'noda eng erkin mamlakat, butun G'arb olamidagi eng qudratli davlat, ulkan mustamlaka imperiyasining markazi bo'lgan, uning mavjudligi mamlakatda siyosiy barqarorlikni ham ta'minlagan.