O’zbekiston Milliy Universiteti Biologiya fakukteti 201-guruh talabasi

Bitiruv  malakaviy  ishning  hajmi.

Bitiruv  malakaviy  ish  kirish,

adabiyotlar  tahlili,  tadqiqot  metodlari  va  uslublari,  olingan  natijalar  tahlili

bo`limlari  hamda  xulosa  va  adabiyotlar  ro`yxatidan  iborat  bo`lib,

ishda    ta

rasm va   ta jadval keltirilgan.

Bitiruv malakaviy

ishi   sahifada

 bayon qilingan.

---

1.1. Hujayra funksiyalarini ta`minlanishida mitoxondriyalarning roli

1.1.1. Mitoxondriyalarning tuzilishi

Mitoxondriyalar  barcha  aerob,  eukariot  hujayralarda  mavjud.  Ularning

hujayralardagi  soni  ozmi-ko`pmi  doimiy  bo`lib,  hujayraning  tipiga  ham  bog`liq

bo`ladi.  Ba`zi  adabiyotlarda  ta`kidlanishicha,  hujayraning  rivojlanish  stadiyasi  va

funksional aktivligiga bog`liq holda o`zgarib turishi ham mumkin (Бескина, 2002).

Bizga  ma`lumki,  mitoxondriyalar  hujayraning  energetik  manbai  bo`lgan

organoidi  bo`lib  hisoblanadi.  Ular  ko`pincha  ATF  zarurati  tug`ilgan  hujayralar

strukturasi yaqinida yoki o`zlariga zarur bo`lgan hujayra “yoqilg`i” manbai yaqinida

joylashadi.  Faol  ishlovchi  muskul  hujayralarida,  masalan,  hasharotlarning  uchish

muskullari hujayralarida, miofibrillalar yaqinida to`g`ri qator bo`lib joylashadi. Ana

shunday  joylashishi  tufayli  bu  mitoxondriyalarda  hosil  bo`lgan  ATF  molekulalari

miofibrillaning elementlariga yetib borishi ta`minlanadi (Алматов, 1986).

Mitoxondriyalar  o`lchami  va  shakli  hujayra  tipiga  bog`liq  holda  kuchli

o`zgarib  turadi.  Achitqi  hujayralarida  ularning  shakli  aylanaga  yaqin,  jigar

hujayralarida kortok shaklida, buyrak hujayralarida silindr shaklida, fibroplastlarda

esa  ipsimon  shakllarda  bo`ladi.  Plastinkasimon  va  yulduzsimon  mitoxondriyalar

ham uchrab turadi.

Hujayraning  metobolitik holatiga  ko`ra, mitoxondriyaning shakli  kabi hajmi

ham  tez  va  birdaniga  o`zgarishga  uchrashi  mumkin.  Mitoxondriyalar  ko`pincha

oxirlari  bilan  bir-biriga  bog`lanadi  va  uzun  ipsimon  struktura  hosil  qilib,

agregasiyalanadi. Bu borada kalamush jigari mitoxondriyalari kengroq o`rganilgan

(Камбурова, 2001; Салиходжаева и др., 2002; Fiore et al., 2004; Чулиев, 2007).

Elektron  mikroskoplarda  olingan  ma`lumotlarga  ko`ra,  intakt  hujayralarda

ularning  bo`yi  2  mkm  da  yaqin  bo`lib,  eni  esa,  1  mkm  atrofida  bo`ladi.  Bundan

---

shunday  xulosa  qilish  mumkinki,  ular  o`z  kattaliklari  bilan  bakteriyalarga  teng

bo`ladi (1.1-rasm).