O’zbekiston ko’llari va suv omborlari

toshganda sizib brogan suvidan to’yinib turadi. Bunday ko’llar berk ko’llar

hisoblanib, suvi sho’r ba’zilarining suvi yozda qurib qolib, tagida tuz cho’kib

qoladi, ba’zilari botqoqli joyga aylanadi. Bu turdagi ko’llar Sirdaryo, Amudaryo

va Zarafshon daryolarining vodiyalri bo’ylab joylashgan.

Tekislikda yana “Efemer” yoki davriy tuzli ko’llar ham mavjud. Bunday

ko’llar kichik, sayoz bo’lib, yomg’ir jala tariqasida yog’ganda yoki bahorgi qorlar

tez eriganda hosil bo’ladi, so’ngra yana qurib qoladi, ba’zan esa bir necha yillar

suvga to’lmay qurib yotadi.

O’zbekistonning tekislik qismida eski daryo o’zanlarida ko’llar ham

mavjud. Bunday ko’llar Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon, Qashqadaryo kabi

daryolarning qaysi qismidagi qadimiy o’zanlaridada joylashgan. Bu turdagi

ko’llarining suvi agar daryodan tamomila, ajralmagan bo’lsa, chuchuk bo’ladi,

agar daryodan ajralib qolsa, sho’r bo’ladi. Bunday turdagi ko’llarning rejimi

daryo rejimiga bog’liqdir.

O’zbekiston hududining tekislik qismida so’ngi yillarda insonlar tomondan vujudga keltirilgan ko’llar soni ortib bormoqda. Bu turdagi ko’llar ekin dalalaridan oqib chiqayotgan zovur suvlarini erkin ekiladigan maydondan tashqaridan tabiiy chuqurliklarga tashlash oqibatida vujudga kelmoqda. Sug’oriladigan maydonlardan chiqarilib tashlanadigan zovur suvlarning to’planishidan vujudga kelgan ko’llar (Sariqamish, Aydar, Arnosoy, Dengizko’l, Qoraqir va boshqalar) esa o’ta sho’r bo’lib, tarkibida xar hil kimyoviy zaharli moddalar uchraydi. Bu ko’llarning suv sathi ekin dalalarni sug’orish davrida ko’tarilib qishda ancha pasayib qoladi.

• O’zbekiston hududining tekislik qismida so’ngi yillarda insonlar tomondan vujudga keltirilgan ko’llar soni ortib bormoqda. Bu turdagi ko’llar ekin dalalaridan oqib chiqayotgan zovur suvlarini erkin ekiladigan maydondan tashqaridan tabiiy chuqurliklarga tashlash oqibatida vujudga kelmoqda. Sug’oriladigan maydonlardan chiqarilib tashlanadigan zovur suvlarning to’planishidan vujudga kelgan ko’llar (Sariqamish, Aydar, Arnosoy, Dengizko’l, Qoraqir va boshqalar) esa o’ta sho’r bo’lib, tarkibida xar hil kimyoviy zaharli moddalar uchraydi. Bu ko’llarning suv sathi ekin dalalarni sug’orish davrida ko’tarilib qishda ancha pasayib qoladi.
• O’zbekiston hududidagi asosiy ko’llar Orol, Mirzacholdagi Arnasoy, Aydar, Tuzkon, Zarafshon daryosining quyi qismidagi Dengizko’l, Kuntako’l, Damko’l, quyi Amudaryodagi Sariqamish, Karp, Ziyko’l, Abilko’l, Oqko’l, Sudoche, Bo’zatovko’l, Zokirko’l, Tubanko’l, va boshqalar. Bu ko’llar kichik bo’lib, maydonining kattaligi bir necha yuz gektardan 10.0km 2 gacha yetadi.