O‘zbekiston davlati va huquqi asoslari 1 O. Karimova, N. Ismatova, sh. Sariqov, O. Amanova o‘zbekiston davlati va huquqi asoslari

SHAXS, JAMIYAT VA DAVLAT
http:eduportal.uz

---

42
Demokratik davlatda g‘oyaviy va siyosiy xilma-xillik konstitutsiya 
tomo nidan qo‘llab-quvvatlanib, siyosiy partiyalarning faoliyatiga ruxsat 
eti ladi. Siyo siy partiyalar esa oliy va mahalliy hokimiyat idoralariga depu-
tatlarni say lashda ishtirok etish orqali o‘zlari iloji boricha ko‘proq a’zolarini 
ho ki miyat idoralariga kiritishga harakat qiladilar. Demokratik saylovda 
g‘ala ba qilgan siyosiy partiyalar hukumatni tuzish va o‘z siyosatini o‘tkazish 
huqu qiga ega bo‘ladilar.
Bevosita va vakillik demokratiyalar farqlanadi. Bevosita demokratiyada 
asosiy qarorlar barcha fuqarolar tomonidan bevosita referendumlar, say-
lov lar, yig‘ilishlarda qabul qilinadi. Vakillik demokratiyasida esa qarorlar 
say lov vositasida tarkib toptirilgan siyosiy organlar – qonun chiqaruvchi 
or gan lar (Senat, Qonunchilik palatasi), mahalliy kengashlar tomonidan 
qabul qilinadi.
Demokratiyaga zid tartibot – 
nodemokratik tartibot
deb ataladi. Bun-
day tartibotda davlat idoralari demokratik tamoyillar va qoidalarga rioya 
etmay dilar. Aksincha, ularni doimo yoki tez-tez buzadilar. O‘z-o‘zidan 
ma’lum ki, bunday siyosiy tartibotda fuqarolarning huquq va erkinliklari 
poy mol etiladi, qo‘pol ravishda buziladi, ba’zan juda shafqatsizlik bilan 
muxo lifot bartaraf etiladi. Ba’zida esa parlament singari demokratik insti-
tutlar yo‘q qilinadi.
Demokratiyaga zid tartibot – nodemokratik tartibot deb ataladi.
Nodemokratik tartibotlar ichida fashistik va totalitar tartibotlarni alohida 
ko‘r sa tish maqsadga muvofi qdir. 
Fashistik
tartibotda hukmronlik qilgan har qanday muxolifot yo‘q 
qi li nadi. Biron-bir irqning hukmronligi e’lon qilinadi. Va nihoyat, boshqa 
hudud larni bosib olishga harakat kuchayadi. 1933-1945 yillardagi fashistlar 
Ger ma niyasi va o‘sha davrdagi fashistlar Italiyasi fashistik tartibotli davlat-
larga misol bo‘la oladi.
Yagona partiyaning hukmronligi, huquq va erkinliklarning poymol 
eti lishi kabi salbiy xususiyatlarga ega bo‘lgan tartibot –