O’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti adaptiv jismoniy tarbiya va sport kafedrasi

Ro‘likli konkida uchish.
Yuqori darajadagi emotsional hissiy, aerob salohiyatni 
samarali rivojlantirishda eng ommabop harakat faoliyati bo‘lib kelmoqda. Hozirgi 
kunga kelib butn jahon bo‘ylab rolikli konkida uchish bilan 15 million inson 
mashg‘uldirlar.
 
Biomehanik hususiyatga ega bo‘lgan rolikli konkida uchish 
mashg‘uloti, ko‘pgina mushak harakatini talab etuvchi va mushak faolligini 
oshiruvchi qiyin mashqlar sirasiga kiradi . shu bilan birgalikda rolikli konkida uchish 
mahsus kiyim, dubulg‘a (shlem) va turli himoyagichlar kerak bo‘ladi.
 

---

110 
Hozirda jahon bo‘yicha 4 turdagi asbop uskunalar ishlab chiqilib taqdim etilmoqda . 
bular : sayr uchun, fitness uchun, ekstriminalli (akrobatli) hamda universal turdagi 
rolikli konkilar taklif etilmoqda. Funksional holatni yahshilash maqsadida fitness 
dasturlarida ishlatiladigan roliklar tehnik hususiyatlariga ko‘ra shuni alohida 
ta’kidlash kerakkiy ulardagi mavjud g‘ildirakdagi to‘rmiz , mashg‘ulot davomiyligini 
hamda qulay darajada samarali tashkil etishda katta yordam beradi. 
Kardiotrenajorlarda fitness dasturlari. 
Ushbu uskunalar yordamida ishlab 
chiqilgan fitness dasturlari yuqori darajadagi aerob salohiyatni ushlab turishga xizmat 
qiladi.(yugurish yo‘lakchasi, veloergometr, eshkak eshish moslamasi va h.k). 
Yugurish yo‘lagi haqida so‘z ketganda uning 2 turdagilar mavjud bo‘lib bular: 1). 
mehanik. 2. elektrli bo‘ladi. Mehanikli yugurish , ish harakat qonuniyatlari asosida 
mushaklar faoliyatini talab esa, elektrlisi esa elektramotor ish faoliyatga asoslanadi. 
Mehanik trek moslamalarining afzalliklari oddiy va arzon narhlarda bo‘lsa 
kamchilklari esa yuklamalar cheklangan darajadagi charchashga olib keladi. 
Elektrli trek moslamasi , mahsus himoya tizimi mavjud bo‘lib, mashg‘ulotlar havfsiz 
va qulay bo‘lishiga ta’minlanadi va katta diopazon ila shiddat bilan mashg‘ulot 
tashkil etilishiga erishiladi. (9.1rasm) . So‘ngi yillarda esa yangi turdagi trenajorlar : 
elliptic, bir qancha imkoniyatlarni o‘zida mujassam etgan velotrenajorlar, stepper va 
tredmil (trek yo‘lagi) larni misol tariqasida keltirib o‘tsak bo‘ladi. Bu yangi tur 
avlodga mansub trenajorlar o‘ziga hos xususiyati, shundan iboratkiy, ular elliptik 
amplitudagi harakatlarga o‘tib deyarli minimum miqdorda oyoqga tushadigan yukni 
kamaytirib: ( dumba), son va pastki oyoq mushaklari ishini faollashtiradi.9.1. rasm. 
Shuningdek bir qancha qo‘l harakatlarini amalga oshirish imkonini beruvchi bir qator 
elliptic trenajorlar mavjud bo‘lib, ular elka belbog‘i mushaklari uchun qo‘llaniladigan 
turli magnitli tizimga ega trenajorlar, yuklamalarni bir hil meyyorda nazorat qilishda 
qo‘llaniladi.
Trenajor bo‘yicha o‘quv mashg‘ulotlari, jaddalligi jihatidan 2 darajaga bo‘lishini 
ta’minlash zarur. 
1-daraja. YUrak urishini maksimal tezligi 60-70% oralig‘ida amalga oshiriladi. 
(“yosh 220” formulasi bo‘yicha aniqlanadi.)

---

111 
2-daraja. YUrak urishining maksimal tezligi 70-85 % doirasida amalga 
oshiriladi. 
Trenajor tehnik tuzilishidan kelib chiqgan holda fitness dasturlarini ihtiyoriy ravishda 
(qo‘lda) mashg‘ulot ko‘rsatkichlarini (tezligini, burchagini, masofani), avtomatik 
ravishda boshqarishlari mumkin. SHu alfozada kardiosteradan foydalanib kompyuter 
nazoratida yugurish yo‘lagini burchagini, yukalamalar hajmini va yurak urish 
tezligini nazorat ostida saqlash imkonini beradi. Bu esa o‘z navbatida fitness 
dasturlari samaradorligi jihatidan : keksa yoshdagi va yurak qon tomir kassalligi havfi 
katta bo‘lgan odamlarning aerob imkoniyatlarini yahshilashga imkon beradi. 
Shuningdek tana vaznini kamaytirish dasturidan foydalanib, yurak faoliyatini doimo 
nazorat qilib borish bemorlarni (kordiolog huzurida) reabilitatsiyani amalga 
oshirishga imkon beradi.