O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti

 
 

---

 
317 
Xronologik jadval 
 
3-3,5 mln. yil ilgari - Olduvoy odami (Sharqiy Afrika). 
1 mln.-700-600 ming yil ilgari -Yava oroli odami (pitekantrop). 
700-600 ming yil ilgari - Xitoy odami (sinantrop). 
500-50 ming yil ilgari - arxantroplar, Neandertal. 
1 mln. yildan ziyodroq - Selung‘ur (Fergantrop). 
1 mln.-15-13 ming yil - O‘rta Osiyoda paleolit davri. 
1 mln.-100 ming yil-Ilk paleolit . 
100-40 ming yil-O‘rta paleolit (Teshiktosh odami). 
40-12 ming yil-So‘nggi paleolit. 
12-7 ming yilliklar-Mezolit davri (O‘rta tosh davri). 
6-4 ming yilliklar- Neolit davri (Yangi tosh davri). 
4 ming yillikning oxiri-3 ming yillikning boshlari-Eneolit (mis-tosh) davri. 
3-2 ming yillik-Bronza asri. 
6-4 ming yillik-Joytun, Kaltaminor va Hisor madaniyatlari. 
4 ming yillik oxiri-3 ming yillik boshlari-Lavlakon, Sarazm. 
Mezolit-neolit davri-O‘rta Osiyoda ibtidoiy tasviriy san’atning paydo bo‘lishi. 
3-2 ming yillik-Zamonbobo, Sopollitepa madaniyatlari. 
3 ming yillik-dunyo tarixidagi ilk yozuv paydo bo‘lishi. 
4-3 ming yillik-dunyo tarixida ilk davlatlarning paydo bo‘lishi. 
1 ming yillikning boshlaridan-temir asri. 
Mil.avv. V-IV asrlar-O‘rta Osiyoda ilk yozuv paydo bo‘lishi. 
Mil.avv. I ming yillik birinchi yarmi-”Avesto”ning paydo bo‘lishi. 
Mil.avv. VII-VI asrning boshlari - Zarato‘shtra faoliyati. 
Mil.avv.  I  ming  yillik  o‘rtalari  -  Eron  ahamoniylarining  O‘rta  Osiyo  viloyatlarini  bosib 
olishi. 
Mil.avv. I ming yillik boshlari-O‘rta Osiyoda ilk davlat uyushmalarining paydo bo‘lishi. 
Mil.avv.VI-IV asrlar-Ahamoniylar mixxat yozuvlari. 
Mil.avv. 555-330 yy. O‘rta Osiyo tarixiy-madaniy viloyatlari Ahmonylar davlati tarkibida. 
Mil.avv. 530 y.-Massagetlarning Kir II qo‘shinlarini tor-mor- etishi. 
Mil.avv. 522-486 yy.-Doro I hukmronligi. 
Mil.avv. 522-y.ning oxiri-Doro I ga qarshi Marg‘iyona qo‘zg‘oloni. 
Mil.avv. 519-518 yy.-”Saklar o‘lkasi”dagi forslarga qarshi Skunha boshchiligidagi kurash. 
Mil.avv. V asr o‘rtalari-Bolqon yarim orolidagi shahar-davlatlarning kuchayishi. 
Mil.avv. 334 y. bahori-makedon qo‘shinlari forslarga qarshi yurish boshladi. 
Mil.avv. 329 y. bahori-Makedoniyalik Iskandar qo‘shinlari Oks (Amudaryo) bo‘ylarga yetib 
keladi. 
Mil.avv. 328 y. bahori- yunon-makedonlarga qarshi kurash avj oldi. 
Mil.avv. 327 y. oxiri-Sug‘diyonadagi qo‘zg‘olonning so‘nggi o‘choqlari ham bostirildi. 
Mil.avv.  334-324  yy.-makedoniyalik  Iskandarning  harbiy  yurishlari  natijasida  ulkan  davlat 
tashkil topdi. 
Mil.avv. 323-y.-makedoniyalik Iskandarning Bobilda to‘satdan vafot etishi. 
Mil.avv.  312-y.-Iskandarning  eng  ishonchli  sarkardalaridan  biri  Salavka  hukmronligi 
o‘rnatildi. 
Mil.avv. 293-261 yy.-Antiox G‘arbga qilgan yurishlari bilan shuhrat qozondi. 
Mil.avv.  250  y.-Parfiya  va  Yunon-Baqtriya  davlatlari  salavkiylar  davlatidan  ajralib  chiqib 
o‘zlarini mustaqil deb e’lon qildilar. 
Mil.avv. 247-y.-Parfiyada Arshak boshchiligidagi parnlar qabilasi Niso shahriga hujum qilib 
uni egallaydi. 
Mil.avv.171-138 yy.-Parfiyada Mitridat I hukmronligi. 

---

 
318 
Mil.avv.  III  asrning  ikkinchi  yarmi-II  asrning  birinchi  yarmi-Yunon-Baqtriya  davlatining 
gullab yashnagan davri. 
Mil.avv. 250-140G‘130 yy.-Yunon-Baqtriya davlati mustaqil davlat sifatida. 
Mil.avv. III asr boshlari-Qang‘ davlatining paydo bo‘lishi. 
Mil.avv. II asr boshlari-Qang‘ davlati yerlarini kengayishi. 
Mil.avv. II-I asr- Qang‘ davlatining kuchaygan davri. 
Mil.avv. III-mil. V asrlar-Qovunchi madaniyatining yoyilishi. 
Mil.avv. II-I asrlar- Xitoy manbalarida Dovon (Da-yun) haqidagi ma’lumotlar. 
Mil.avv. 125 y.-Mashhur Xitoy sayohatchisi Chjan Syanning Dovonga kelishi. 
Mil.avv. II-asr oxiri-Xitoy va Dovon o‘rtasida harbiy to‘qnashuvlar. 
Mil.avv. 172-161 yy.-Yuyechji qabilalarining xunnlardan mag‘lubiyatga uchrashi. 
Mil.avv.140-130 yy.-yuyechjilarning Baqtriyaga bostirib kirishi. 
Mil.avv. 125 y.-Katta Yuyechji davlatining inqirozi. 
Mil.avv.  I  asrning  oxiri-mil.  I  asrning  boshlariga  kelib  Guyshuan  hokimi  Kiotszyukyu, 
Qobuliston va Qandarhorni zabt etadi. 
Mil.avv. II-I asr-O‘rta Osiyoda yunon-makedon hukmronligi tugatilishi. 
Mil.avv. IV asr-Hindistonda buddaviylik dinining paydo bo‘lishi. 
IV asr-Turon o‘lkasiga shimoldan ko‘chmanchi xion qabilalarining hujumi boshlanadi. 
IV asrning 60-70 yy.-Eron shohi Shopur II ning xiyoniylar bilan kurashi.  
V asrning 30-yy.-Eftalitlar bilan Eron sosoniylari o‘rtasidagi birinchi to‘qnashuv. 
459-y. - Eron taxtiga Peroz chiqadi. 
470-529-yy. - Mazdak Hamadon zardo‘shtiylikning asl g‘oyalarini hayotga tadbiq qilmoqchi 
bo‘lib, o‘z harakat mafkurasini yaratdi. 
496-y.- Kubod shohning taxtdan ag‘darilishi. 
531-579-yy.-Kubodning o‘g‘li Xusrav I Anushervon. 
V-VI asr-dehqonchilik vohalarida eftalitlarning o‘troqlashuvi kuchayishi. 
551-y.-Markaziy Osiyodagi eng kuchli bo‘lgan jujanlar xonini turkiylar tomonidan mag‘lub 
etilishi. 
551-744-yy.-Bumin yangi davlat-Turkiy xoqonlikka asos solishi 
554-y. - Muqan xoqonning Sharqqa yurishi. 
558-y. -Turkiylarning Ural va Volga bo‘ylarini zabt etib Shimoliy Kavkazdagi ko‘chmanchi 
ovarlar bilan to‘qnashuvi. 
563-y.-eftallarga qarshi, shimoldan turkiylar, janubdan sosoniylar hujumi. 
576-y.-Muqan  xoqon  va  Istemi  yabg‘ularni  vafotidan  so‘ng  Turkiy  xoqonlikning  ta’siri 
ancha zayiflasha boshlashi. 
600-y. - Qora Churin o‘zini xoqon deb e’lon qilishi. 
603-y.- Xoqonlik to‘la mustaqil 2 qismga bo‘linishi. 
618-y. - Xoqon Sheguy vafoti; Xoqon Tunyabg‘u davri boshlanishi. 
630-y. -Xoqon Tunyabg‘u vafoti. 
657-659-yy. - Xitoyning Tan imperiyasi qo‘shinlarini Yettisuvga bostirib kirishi. 
570-632-yy. - Muhammad payg‘ambar faoliyati. 
650-651-yy. - Arablarning O‘rta Osiyoga harbiy harakatlari boshlanishi. 
651-y. - Marv shahrining arablar tomonidan egallanishi. 
652-y. - Xuroson noibi Abdulloh Amir Chag‘aniyonni egallashi. 
654-y. - Sug‘ddagi Maymurg‘ qal’asiga arablarning birinchi hujumi. 
657-y. - Chag‘aniyonga arablarni qayta yurishi. 
683-y. - Xalifa Yazidning vafotidan so‘ng toju-taxt uchun kurash. 
705-y. - Qutaybanng Balx viloyatini bosib olishi. 
706-y. - Qutaybaning katta qushin bilan Movarounnahrga kirib kelishi. 
708-709-yy.-Qutaybaning Buxoro va uning atrofiga bir necha bor hujumi. 
710-712-yy.- Xorazmshohning Qutayba bilan tinchlik sulhini tuzishi. 

---

 
319 
710-737-yy.-Tarxunning ukasi G‘urakning taxtga o‘tirishi. 
712-y. kuzi-Samarqandda arab noibiga qarshi qo‘zg‘olon ko‘tarilishi. 
713-y. bahori-Qutaybaning yetib kelishi va qo‘zg‘olon bostirilishi. 
720-y. - Arablar siyosatiga qarshi Sug‘d aholisining bosh ko‘tarishi. 
727-730-yy.-Islom dinini qabul qilganlardan xiroj va jizya solig‘i olishni bekor qilinishi. 
733-734 yy.-Zarafshon vohasidagi qurg‘oqchilik, mustamlaka zulmining kuchayishi. 
736-737 yy.-Asadning qo‘shini Xurosondan Xorisni siqib chiqarishga muvaffaq bo‘lishi. 
718-y.  -  maxfiy  tarzda  Muhammad  Payg‘ambarning  amakilari  Abbosning  tarafdorlari  o‘z 
g‘oyalarini targ‘ib qila boshlashi. 
744-750-yy.  -  Marvon  II  hukmronlik  davrida  Ummaviylar  siyosatiga  qarshi  norozilik 
kuchayib ketishi. 
749-y. - Abu Muslim qo‘shini xalifalikning markaziy viloyatlariga yurish qilishi. 
749-754-yy. - Abbosiylardan bo‘lgan Abulabbos Safaroh xalifalik taxtiga o‘tirishi. 
751-y. - Buxoro shahrida Shorik ibn Shayhulmahr boshchiligida qo‘zg‘olon ko‘tarilishi. 
755-y. - Abu Muslimning Bag‘dodda o‘ldirilishi. 
813-y. - Ma’munning xalifalik markazi Bag‘dodni egallashi. 
821-y. - Tohir ibn Husaynning Xurosonga noib etib tayinlanishi. 
822-y. - Tohir ibn Hasayn Ma’mun odamlari tomonidan o‘ldirildi. 
822-830-yy. - Talxa ibn Tohir noib etib tayinlanadi. 
839-840-yy. - Nuh ibn Asad Isfijob viloyatini bosib oldi va uni mustahkamladi. 
IX asrning 60-70-yillari-Tohiriylarga qarshi xalq harakatlarining kuchayishi (“G‘oziylar”). 
873-y. - Safforiylarning tohiriylarga qattiq zarba berib Nishopurni egallashi. 
819-820-yy. - Somonxudot nabiralarining turli viloyatlarga noib etib tayinlanishi. 
879-892-yy. - Ismoil Somoniyning Buxoroga hokimlik davri. 
892-907-yy. - Ismoil Somoniyning Movarounnahr va Xurosonga humronligi. 
992-y. -  Qoraxoniylar xoni Bug‘roxon Buxoroni egallashi. 
997-y. - Nuh II Somoniy ham, Sabuktegin ham vafot etadi. 
1017-y. - Mahmud G‘aznaviy Xorazmni bosib oladi. 
1068-y.  -  Movarounnahrda  qoraxoniy  Ibrohim  ibn  Nasr  o‘g‘illari  o‘rtasida  taxt  uchun 
kurashning boshlanishi. 
1080-y. - Shamsulmulk vafotidan keyin Movarounnahrda hokimiyat uchun kurash avj oladi. 
1089-y. - Malikshohning Movarounnahrga bostirib kirishi. 
1130-y. - Saljuqiy Sanjar Samarqandni egallaydi. 
1030-y. - Mahmud G‘aznaviy vafot etadi. 
1030-1041-yy. - Ma’sud G‘aznaviy taxtni egalladi. 
1035-y. - Saljuqiylarning Xurosonga yangi hujumi. 
1040-y. - Ma’sud G‘aznaviy vafot etdi. 
1038-1063-yy. - Saljuqiylar davlatining bosh sultoni etib Tog‘rulbek saylandi. 
1118-1147-yy. - Hokimiyat buyuk saljo‘qiylar sulolasining so‘nggi yirik vakili Sulton Sanjar 
qo‘liga o‘tadi. 
1127-1156 yy.- Qutbiddin Muhammad Otsiz hukmdor bo‘ldi. 
1158-y. - Elarslon katta qo‘shin bilan Movarounnahrga bostirib kirdi. 
1157-y. - G‘uriylar sultoni G‘iyosiddin Muhammad Hirotni egalladi. 
1194-y. - mart oyida Takash qo‘shinlari Tog‘rul II ga qarshi urush ochdi. 
1200-y. - Takash vafot etdi. 
1203-y.  -  Muhammad  Horazmshoh  qoraxitoylarning  yordamida  Xurosonni  butunlay  bosib 
oldi. 
783-850-yy. - Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy faoliyati. 
797-865-yy.-Abul Abbos Ahmad ibn Muhammad ibn Nosir al-Farg‘oniy yashab ijod qilgan. 
873-951-yy. - Abu Nasr Muhammad ibn Muhammad Forobiy (O‘tror) Forob yaqinida Vasij 
shaharchasida tavallud ko‘rgan va Damashqda vafot etgan. 

---

 
320 
899-959-yy. - Abu Bakr Muhammad ibn Ja’far Narshaxiy faoliyati. 
980-1037-yy. - Abu Ali ibn Sino faoliyati. 
973-1048-yy. - Abu Rayhon Beruniy faoliyati. 
960-1041-yy. - Abu Abdulloh Ja’far Rudakiy faoliyati. 
809-870-yy. - Imom Buxoriy faoliyati. 
824-892-yy. - Imom at-Termiziy faoliyati. 
1103-1179-yy. - Xoja Abduxoliq G‘ijduvoniy faoliyati. 
1145-1221-yy. - Najmiddin Kubro faoliyati davri. 
1127-y. - Qoraxoniy Arslonxon tomonidan mashhur imorat-Minorayi Kalon barpo etildi. 
1204-y. - Uyg‘ur alifbosi mo‘g‘ul yozuvi uchun asos sifatida qabul qilindi. 
1215-y.  -Dashti  Qipchoq  yurishida  Xorazmshoh  mo‘g‘ullarning  Jo‘chi  boshchiligidagi 
harbiy qo‘shiniga duch keladi. 
1218-y.-  Muhammad  Xorazmshoh  o‘zining  yangi  poytaxti  deb  e’lon  qilgan  Samarqand 
shahriga kirib keldi. 
1219-y.  -  Chingizxon  o‘z  o‘g‘illari  boshliq  200  mingga  yaqin  asosiy  harbiy  kuchlari  bilan 
puxta tayyorlangan Xorazmshoh-Anushteginiylar davlati ustiga harbiy yurishni boshladi. 
1220-y. - Chingizxon Termizga yurish boshladi. 
1220-y.  -  Muhammad  Xorazmshoh plevrit kasali bilan og‘rib  Kaspiy dengizidagi  Ashuradi 
orolida vafot etadi. 
1221-y. - Jaloliddin Manguberdi G‘aznaga kirib keladi. 
1221-y. - Sind daryosi bo‘yida uch kun davom etgan hal qiluvchi jang bo‘lib o‘tdi. 
1230-y. - 10 avgustida Ko‘niya sultoni, Xims hokimi, Halab hokimi, Mayafiriqin hokimi va 
Baynas hokimlarining birlashgan ittifoqi Jaloliddinni mag‘lub etadi. 
1227-y. - Chingizxon o‘limi arafasida o‘g‘illariga turli zabt etilgan  yerlarni ulus etib bo‘lib 
berdi. 
1238-y. - Mahmud Torobiy qo‘zg‘oloni. 
1256-y.  -  Mo‘g‘ullar  Xulagu  boshchiligidagi  Eron,  Kurdiston,  Iroq  va  Yaqin  Sharqning 
boshqa yerlariga hujum qiladilar. 
1241-y. - Oltin O‘rda davlatining tashkil topishi. 
1261-1266-yy. - Chig‘atoyning nevarasi Olg‘uxon Oltin O‘rdaga qarshi kurashib, Chig‘atoy 
ulusini qayta tiklashga muvaffaq bo‘ldi. 
1251-1259-yy. -  Oltin O‘rdada Munqa hoqon hukmronligi. 
1272-y. - Xulagiylar tomonidan Kesh va Nasafning talon-taroj etilishi. 
1271-y. - Ma’sudbekning pul islohoti o‘tkazishga kirishishi. 
1318-1326-yy. - Duvaxon hukmronligi davri va uning islohotlar o‘tkazishi. 
1326-1334-yy. - Oloviddin Tarmashirin faoliyati. 
1343-1346-yy. - Qozonxon hukmronligi. 
1333-y. - Arab sayyohi Ibn Battuta Buxoroda bo‘ldi. 
1247-1326-yy. - Pahlavon Mahmud faoliyati davri. 
1318-1389-yy. - Bahovuddin Naqshband faoliyati davri. 
1336-1405-yy. - Amir Temur faoliyati davri. 
1360-1370 yy.-Amir Husayn va Temurning Movarounnahr siyosiy hayotida faollashuvi. 
1361-1365-yy.- Amir Husayn va Temur o‘rtasidagi iliq munosabatlar davri. 
1365-1370-yy. - Amir Husayn va Temur munosabatlarining yomonlashuvi. 
1362-y. - Seyistondagi jangda Temurning jarohatlanishi. 
1363-y. - Mo‘g‘ul xoni Ilyosxo‘janing Movarounnahrga yangi hujumi. 
1365-y. - ”Loy jangi”. 
XIV  asrning  30-yillari-Eronda  sarbadorlar  harakatining  paydo  bo‘lishi  va  50-60-yillarda 
Movarounnahrda yoyilishi. 
1366-y. - Amir Husaynning Samarqand taxtiga o‘tirishi. 
1370-y. - Amir Husaynning vafoti va Temurning taxtga o‘tirishi. 

---

 
321 
1372-1388-yy. - Amir Temurning Xorazmga besh marta yurish qilishi. 
1386-1388-yy. - ”Uch yillik” yurish. 
1392-1396-yy. - ”Besh yillik” urush. 
1399-1404-yy. - ”Yetti yillik” urush. 
1395-y. - To‘xtamishxonning batamom tor-mor etilishi. 
1387-1392-yy. - Ozarbayjon, Armaniston va Gruziyaning Temurga bo‘ysundirilishi. 
1398-y. - Hindiston yurishining tugashi. 
1400-1402-yy. - Misr va Turkiyaning bo‘ysundirilishi. 
1366-1408-yy. - Temurning o‘g‘li Mironshoh faoliyati. 
1377-14470-yy. - Shohruh Mirzo faoliyati. 
1394-1449-yy. - Ulug‘bek Mirzo faoliyati. 
1405-1409-yy. - Samarqandda Xalil Sulton hukmronligi. 
1405-1406-yy.  -  Xalil  Sultonning  Shohruh  va  Pirmuhammad  qo‘shinlari  bilan 
Movarounnahr taxti uchun kurashi. 
1407-y. - Pirmuhammadning Pir Ali Toz tomonidan o‘ldirilishi. 
1409-y. - Shohruhning Samarqandni egallashi. 
1411-y. - Ulug‘bekning Samarqand taxtini mustaqil boshqara boshlashi. 
1413-y. - Shohruh tomonidan Eronning egallanishi. 
1414-1415-yy. - Ulug‘bekning Farg‘onani egallanishi. 
1416-y. - Qoshg‘arni Ulug‘bekka topshirilishi. 
1425-y. - Ulug‘bekning Mo‘g‘uliston qo‘shinlarini tor-mor etishi. 
1427-y. - Ulug‘bekning Dashti Qipchoq qo‘shinlaridan mag‘lubiyatga uchrashi. 
1428-y. - Ulug‘bekning Movarounnahrda pul islohoti o‘tkazishi. 
1446-y. - Shohruh Mirzoning so‘nggi harbiy yurishi. 
1448-y.  -  Ulug‘bek  va  Abdulatif  qo‘shinlari  Tarnob  yaqinida  Alouddavla  qo‘shinlarini  tor-
mor etishi. 
1449-y. - Abdulatif va Ulug‘bek o‘rtasida jang. 
1450-y. - Padarkush Abdulatifning o‘ldirilishi. 
1451-1469-yy. - Samarqandda Sulton Abusayid Mirzo hukmronligi. 
XV  asrning  ikkinchi  yarmi-Movarounnahr  va  Xurosonda  Temuriy  shahzodalarning  toj-taxt 
uchun kurashlari. 
1417-y. - Buxoroda madrasa bunyod etildi. 
1420-y. - Samarqandda madrasa qurildi. 
1433-y. - G‘ijduvonda madrasa qurildi. 
1424-1429-yy. - Samarqandda Ulug‘bek madrasasi qurilishi. 
1469-1506-yy. - Husayn Boyqaro hukmronligi. 
1480-y. - Dashti qipchoqda Shaybonixon hokimiyat tepasiga keldi. 
1494-y. - Farg‘onada Bobur Mirzo hokimiyat tepasiga keldi. 
1497-y. - Bobur Mirzoning Samarqand taxtini egallashi. 
1500-y. - Shayboniyxon Samarqandni egalladi. 
1500-y. - Bobur Mirzo Samarqandni ikkinchi marta egalladi. 
1501-y. - Shayboniyxon Samarqandni yana egalladi. 
1505-y.- Shayboniyxon Xorazmni zabt etdi. 
1507-y. - Shayboniyxon Xurosonni egalladi.  
1510-y. - Shayboniyxonning Eron shohi Ismoil bilan to‘qnashuvi va halok bo‘lishi. 
1511-y. - Shoh Ismoilning Movarounnahrga hujumi. 
1512-y. - Xorazm xonligining tashkil topishi. 
1526-1858-yy. - Hindistonda Boburiylar sulolasining hukmronligi. 
1538-y. - Ubaydullaxonning Xorazmni egallashi. 
1557-1598-yy.  -  Abdullaxon  II  hukmronligi.  Uning  Balxni  (1573),  Shahrisabz,  Qarshi, 
Hisorni (1574), Samarqandni (1578), Toshkentni (1580), Urganchni (1595) zabt etishi. 

---

 
322 
1548-1549-yy. - Abdulazizxon xonaqohi, Mag‘oki Attori masjidi qurildi. 
1558-1559-yy. - Antoniy Jenkinsonning Buxoroda bo‘lishi. 
1581-y. - Modarixon madrasasi, Oyposhsha oyim madrasasi qurildi. 
1587-y. - Shoir Mushfiqiy vafoti. 
1601-y. - Ashtarxoniylar hukmronligining boshlanishi. 
1612-1613-yy. - Toshkentda Imomqulixonga qarshi qo‘zg‘olon. 
1616-y. - Arab Muhammad madrasasining qurilishi. 
1619-1622-yy. - Elchi Ivan Xoxlovning Xiva xonligida bo‘lishi. 
1619-y. - Sherdor madrasasining qurilishi. 
1657-1662-yy. - Buxoroda Abdulazizxon madrasasi qurildi. 
1669-1671-yy. - Elchilar aka-uka Pazuxinlarning Buxoro xonligida bo‘lishi. 
1681-y. - Qoraqalpoqlarning Subhonqulixonga qarshi qo‘zg‘oloni. 
1645-1724-yy. - Shoir So‘fi Olloyor hayoti va faoliyati. 
1685-y. - Xiva xonining Samarqandni egallashi. 
1688-y. - Xiva xonligining Buxoro xonligiga bo‘ysundirilishi. 
1700-y. - Shohniyoz jo‘natgan elchining Rossiyaga borishi. 
1708-y. - Ubaydullaxonning pul islohoti o‘tkazishi. 
1710-y. - Qo‘qon xonligi tashkil topishi. 
1714-1717-yy. - Bekovich-Cherkasskiyning Xiva xonligiga qarshi yurishi. 
1716-y. - Xonquli to‘pchiboshi boshchiligida Buxoro xoni elchilarining Rossiyaga borishi. 
1718-1724-yy. - Florio Beneveni elchiligi. 
1722-1723-yy. - Jung‘orlarning O‘rta Osiyoga hujumi. 
1740-y. - Nodirshohning O‘rta Osiyoga yurishi. 
1741-y. - Xivaliklarning eronliklarga qarshi ozodlik kurashi. 
1742-y. - Qoraqalpoq zodagonlarining Rossiya vassalligiga o‘tishi. 
1753-y. - Buxoroda hokimiyat tepasiga mang‘itlar keldi. 
1765-y. - Xivada Muhammad Amin inoq madrasasi qurildi. 
1770-y. - Xiva xonligida hokimiyatni qo‘ng‘irotlar egalladi. 
1774-1776-yy. - Ernazar Maqsud o‘g‘li elchiligining ikkinchi bor Rossiyada bo‘lishi. 
1825-1899-yy. - Komil Xorazmiy Niyozmuhammad o‘g‘li yashagan yillar. 
1827-1828-yy. - Qoraqalpoqlarning Oydo‘stbiy boshchiligidagi qo‘zg‘oloni. 
1827-1900-yy. - Berdimurod Qarg‘aboy o‘g‘li Berdaq hayoti va ijodiy faoliyati yillari. 
1839-y. - General Perovskiy boshchiligidagi rus qo‘shinlarining Xivaga yurishi. 
1841-1842-yy. - Ingliz josuslari Stoddart va Konollining xonliklarda bo‘lishi. 
1842-y. - Amir Nasrulloning Qo‘qon xonligini bosib olishi. 
1847-y. - General Obruchev Xivaning Rayim qal’asini egalladi. 
1850-1903-yy. - Muhammad Aminxo‘ja o‘g‘li Muqimiy yashagan yillar. 
1851-1914-yy. - Jadidlar yetakchisi Ismoil Gaspirali yashagan yillar. 
1853-y.  -  Perovskiy  qo‘mondonligidagi  rus  qo‘shinlari  Oqmachit  harbiy  istehkom  qal’asini 
egalladi. 
1854-y. - Verniy istehkomi ruslar tomonidan egallandi. 
1858-1909-yy. - Zokirjon Xolmuhammad o‘g‘li Furqat yashagan yillar. 
1864-y. - Polkovnik Chernyayev qo‘shini Avliyoota qal’asni bosib oldi. 
1864-y.  12-iyun - Polkovnik Veryovkin qo‘shini Turkiston shahrini zabt etdi. 
1864-y. 22-sentabr-Chimkentga rus qo‘shinlari ikkinchi marta hujum boshladi va bosib oldi. 
1865-y. 29-aprel - General Chernyayev Niyozbek qal’asini bosib oldi.  
1865-y. 17-iyun - Toshkent shahri qattiq jangdan keyin bosib olindi. 
1866-y.  -  General  Romanovskiyning  qo‘shini  Yerjar  yonida  amirlik  qo‘shinlarini  tor-mor 
keltirdi. 
1866-y. 24-may - Amirlikning Xo‘jand qal’asi egallandi. 
1866-y. 2-oktabr - O‘ratepa bosib olindi. 

---

 
323 
1866-y. 18-oktabr - Ruslar Jizzaxni bosib oldi. 
1867-y.  14-iyul  -  Podsho  Aleksandr  II  farmoni  bilan  Turkiston  general-gubernatorligi  va 
Turkiston harbiy okrugi tashkil etildi. 
1867-y. - Toshkentda meteorologik stansiya ochildi. 
1868-y. 1-may - Fon Kaufman qo‘mondonligidagi qo‘shin Cho‘ponota tepaligini bosib oldi. 
1868-y. 2-may -  Ruslar Samarqand shahrini egalladi. 
1869-y.  23-iyun  -  Zirabuloq  shartnomasi  tuzildi.  Amir  Muzaffarxon  podshoga  vassal 
“hukmdorga” aylandi. 
1870-y. - Toshkentda kutubxona ochildi. 
1871-y. - Muhammad Rahimxon madrasasi qurildi. 
1873-y. - Chor Rossiyasi qo‘shinlarining Xiva xonlgiga hujumi. 
1873-y.  23-may -  Xazorasp qal’asi bosib olindi. 
1873-y.  29-may - Xiva jang bilan egallandi. 
1873-y. 12-avgust - Gandamiyon sharnomasi tuzildi va Xiva Rossiya vassaliga aylandi. 
1873-y.  -  Turkiston  general-gubernatorligiga  bo‘ysundirilgan  Amudaryo  bo‘limi  tashkil 
qilindi. 
1809-1874-yy. - Muhammad Rizo Ogahiy yashagan yillar. 
1873-1876-yy. - Po‘latxon boshchiligidagi qo‘zg‘olon. 
1876-y. 3-mart-Qo‘qon xonligi tugatildi. 
1875-y. - Avliyootada birinchi rus qishlog‘i tashkil etildi. 
1878-1919-yy.  -  Turkistondagi  jadidchilik  harakatining  yirik  vakil  Mahmudxo‘ja  Behbudiy 
yashagan yillar. 
1878-1931-yy.  -  Jadidchilik  harakatining  tashkilotchilaridan  biri  Munavvar  Qori 
Abdurashidxon o‘g‘li yashagan yillar. 
1879-y. - Toshkentda birinchi paxta tozalash zavodi ishga tushdi. 
1881-y. - Go‘ktepa qal’asi bosib olindi va mudofaachilar butunlay qirib tashlandi. 
1882-1883-yy.  -  podsho  hukumati  Turkiston  general-gubernatorligi  ma’muryati  faoliyatini 
tekshirish uchun F.K.Girs boshchiligida komissiya jo‘natdi. 
1882-1885-yy. - Farg‘ona vodiysida dehqonlar harakati. 
1884-y. - Toshkentda birinchi rus- tuzem maktabi ochildi. 
1885-y. - Buxoroda Rossiya siyosiy agentligi tashkiloti ochildi. 
1886-y. 12-iyun - Turkiston o‘lkasini boshqarish “Nizomi” kuchga kirdi. 
1886-y. - Mullaqordan boshlangan temir yo‘l Marvgacha yetkazildi. 
1886-y. - Farg‘onada birinchi paxta tozalash zavodi ishga tushdi. 
1886-1939-yy. - Jadidchilik harakatining yirik namoyondasi Fitrat yashagan davr. 
1889-y. - Turkistonda Rossiya Markaziy banki bo‘limi ochildi. 
1892-y. - Toshkent qo‘zg‘oloni. 
1894-1940-yy. - O‘zbek romanchiligining asoschisi Abdulla Qodiriy yashagan yillar. 
1896-1938-yy. - Taniqli davlat arbobi Fayzulla Xo‘jayev yashagan davr. 
1897-y. - Andijonda birinchi yangi usul maktabi ochildi. 
1898-y.  17-may - Andijonda Dukchi Eshon qo‘zg‘oloni. 
1900-y. - ”Ustodi avval” alifbo kitobi nashr etildi. 
1900-1906-yy. - Toshkent-Orenburg temir yo‘li qurib ishga tushirildi. 
1909-y. - Toshkentda Munavvar Qori boshchiligida Jamiyati xayriya tuzildi. 
1910-y. -Yosh buxoroliklar partiyasi vujudga keldi. 
1912-y. - Toshkentda Sapyorlar qo‘zg‘oloni. 
1913y.-Toshkentda jadidlarning “Taraqqiyparvarlar” tashkiloti tuzildi. 
1914-y. 26-iyul - Turkistonda favqulodda holat e’lon qilindi. 
1914-y. - Xivada Yosh xivaliklar partiyasi shakllandi. 
1916-y. 4-iyul -  Xo‘jand qo‘zg‘oloni. 
1916-y. iyul -  Toshkent qo‘zg‘oloni. 

---

 
324 
1916-y. iyul - Jizzax qo‘zg‘oloni. 
1917-y. 28-fevral - Rossiyada fevral inqilobi g‘alaba qozondi. 
1917-y. 13-mart - Toshkentda “Sho‘roi Islomiya” tashkiloti tuzildi. 
1917-y.  16-23  aprel  -  Butunturkiston  musulmonlarining  I  qurultoyi  bo‘lib,  unda  Turkiston 
musulmonlari kengashi tashkil etildi. 
1917-y. 26-aprel - Xiva xonligida Majlis (mahkamayi adliya) tuzildi. 
1917-y. iyun - ”Sho‘roi Ulamo” tashkiloti tuzildi. 
1917-y.17-20-sentyabr  -  Toshkentda  Turkiston  va  Qozog‘iston  musulmonlarining  qurultoyi 
bo‘lib, unda “Ittifoqi muslimin” tuzildi. 
1917-y. 1-noyabr - Toshkentda bolsheviklar zo‘ravonlik bilan hokimiyatni egalladi. 
1917-y.26-28-noyabr  -  Qo‘qonda  Butunturkiston  musulmonlarining  favqulodda  IV  qurultoyi 
bo‘ldi va Turkiston Muxtoriyati hukumati tuzildi. 
1918-y.22-fevral  -  Turkiston  Muxtoriyati  hukumati  qizil  askarlar  va  dashnoqlar  tomonidan 
tor-mor etildi. 
1918-y.fevralning oxiri - Turkistonda sovet tuzumiga qarshi istiqlolchilik harakati boshlandi. 
1918-y.mart  -  ”Kolesov  yurishi”  bo‘ldi  va  Buxoro  amirligi  bilan  Turkiston  respublikasi 
o‘rtasida Qiziltepa bitimi imzolandi. 
1918-y.30- aprel -  Turkiston avtonom sovet respublikasi tuzildi. 
1919-y.mart - Turor Risqulov rayisligida Turkiston o‘lkasi musulmonlar byurosi tuzildi. 
1919-y.9-aprel - Junayidxon bilan sovet Rossiyasi o‘rtasida Taxta bitimi imzolandi. 
1919-y.22-oktyabr  -  Madaminbek  boshchiligida  Farg‘ona  muvaqqat  muxtoriyat  hukumati 
tuzildi. 
1920-y.2-fevral  -  Sovet  hukumati  qo‘shinlari  Xiva  shahrini  bosib  oldi  va  Xiva  xonligi 
tugatildi. 
1920-y.26-aprel - Xorazm Xalq Sovet Respublikasi tuzilganligi e’lon qilindi. 
1920-y.3-may  - Shermuhammadbek boshchiligida Turkiston-turk mustaqil  islom  jumhuriyati 
tuzildi. 
1920-y.2-sentyabr  -  Turkfront  qo‘mondoni  M.Frunze  boshchiligidagi  qizil  askarlar  Buxoro 
shahrini ishg‘ol qildi va Buxoro amirligi tugatildi. 
1920-y.6-8-oktyabr - Buxoro Xalq Soveti Respublikasi tuzildi. 
1921-y. avgust - Buxoroda Turkiston Milliy Birligi tashkiloti tuzildi.  
1923-y.mart - O‘rta Osiyo Iqtisodiy Kengashi tuzildi. 
1925-y.13-fevral - O‘zbekiston SSR tuzildi. 
1925-y.fevral - Qoraqalpog‘iston avtonom viloyati (Qozog‘iston ASSR tarkibida) tuzildi. 
1925-1929-yy. - O‘zbekistonda yer-suv islohoti o‘tkazildi. 
1927-y. - O‘zbekiston SSR Konstitutsiyasi qabul qilindi. 
1927-y. - ”Hujum” kompaniyasi boshlandi. 
1929-y.oxiri  -  Munavvar  Qori  boshchiligidagi  “Milliy  istiqlol”  tashkiloti  a’zolari  qatag‘on 
qilindi. 
1930-1932-yy.  -  O‘zbekistonda  o‘ziga  to‘q  xo‘jaliklar  “quloq”  sifatida  tugatilib,  qishloq 
xo‘jaligini kollektivlashtirish amalga oshirildi. 
1932-y.mart  -  O‘zbekiston SSR MIK huzurida Fanlar komiteti tashkil qilindi. 
1934-y.mart  -  O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi tuzildi. 
1935-y.  -  Turkiston mintaqasida istiqlolchilik harakati mag‘lubiyatga uchradi. 
1937-y.23-mart  -  Qoraqalpog‘iston  ASSR  Konstitutsiyasi  qabul  qilinib,  QQASSR 
O‘zbekiston tarkibiga kirdi. 
1937-1938-yy. - Mustabid sovet rejimi O‘zbekistonda ommaviy ravishda qatag‘onlar o‘tkazdi. 
1939-y.1-avgust-15- sentyabr - Katta Farg‘ona kanali qazildi. 
1941-y.22-iyun-1945-y.9-may  -  O‘zbekiston  xalqlari  Germaniya  fashizmiga  qarshi  urushda 
ishtirok etdilar. 
1943-y.4-noyabr - O‘zbekiston Fanlar akademiyasi tashkil etildi. 

---

 
325 
1943-1944-yy.  -  O‘zbekistonga  qrim  tatarlari,  chechenlar,  ingushlar,  bolqarlar,  pontiya 
greklari va mesxeti turklar ko‘chirildi. 
1944-y.yanvar - Respublika paxtakorlarining birinchi qurultoyi. 
1949-1952-yy. - Ko‘pgina mashhur o‘zbek ijodiy ziyolilari asossiz qatag‘on qilindilar. 
1950-60-yy. - O‘zbekistonda qo‘riq va bo‘z yerlarni o‘zlashtirish choralari ko‘rildi. 
1951-1954-yy. - Toshkent botanika bog‘i yaratildi. 
1956-y.5 noyabr - O‘rta Osiyoda birinchi Toshkent telemarkazi ishga tushdi. 
1958-1960-yy.  -  Jarqoq - Buxoro - Samarqand - Toshkent magistral gaz quvuri qurildi. 
1959-1965-yy. - 450 dan ziyod sanoat korxonalari ishga tushirildi. 
1963-y. - Buxoro-Ural gaz quvuri ishga tushirildi. 
1965-y. - Amu-Buxoro kanali qurildi. 
1966-y.26-aprel - Toshkent shahrida kuchli zilzila bo‘ldi. 
1967-y. - Dunyodagi eng uzun O‘rta Osiyo-Markaz gaz quvuri qurildi. 
1969-y. - ”Tashavtomash” zavodi bazasida Toshkent traktor zavodi barpo etildi. 
1977-y.6-noyabr - Toshkent metropolitenining birinchi navbati ishga tushdi. 
1984-1989-yy. - ”Paxta ishi” natijasida O‘zbekistonda o‘n minlab kishilar qatag‘on qilindi. 
1985-1990-yy. - Qayta qurish yillari 
1989-y.21-oktyabr - ”O‘zbekiston SSRning davlati tili haqida”gi Qonun qabul qilindi. 
1990-y.24-mart - I.A.Karimov O‘zbekiston SSR Prezidenti etib saylandi. 
1990-y.20-iyun - O‘zbekiston SSR Oliy Soveti “Mustaqillik Deklaratsiyasi”ni qabul qildi. 
1991-y.31-avgust  -  O‘zbekiston  Oliy  Kengashi  “O‘zbekiston  Respublikasining  Davlat 
Mustaqilligini e’lon qilish to‘g‘risida” Qonun qabul qildi. 
1991-y.1-sentyabr - O‘zbekiston Respublikasining Mustaqillik kuni deb e’lon qilindi. 
1991-y.1-noyabr - O‘zbekiston xalq demokratik partiyasi tashkil topdi. 
1991-y.18-noyabr - O‘zbekiston Respublikasi Davlat bayrog‘i tasdiqlandi. 
1991-y.29-dekabr  -  I.Karimov  muqobillik  asosida  O‘zbekiston  Respublikasining  Prezidenti 
etib saylandi. 
1992-y.14-yanvar - O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari tashkil etildi. 
1992-y.2-mart  -  O‘zbekiston BMT a’zoligiga qabul qilindi. 
1992-y.may - ”Vatan taraqqiyoti” partiyasi tashkil topdi. 
1992-y.2-iyul - O‘zbekiston Respublikasi Davlat gerbi qabul qilindi. 
1992-y.28-noyabr - O‘zbekiston Markaziy Osiyo davlatlari Iqtisodiy hamkorlik tashkilotining 
a’zosi bo‘ldi. 
1992-y.8-dekabr - O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilindi. 
1992-y.10-dekabr - O‘zbekiston Respublikasi Davlat madhiyasi qabul qilindi. 
1993-y.  -  O‘zbekiston-AQSh  hamkorligida  oltin  qazib  olish  bo‘yicha  “Zarafshon-Nyumont” 
qo‘shma korxonasi tashkil etildi. 
1993-y.7-may - I va II darajali “Sog‘lom avlod uchun” ordeni ta’sis etildi. 
1994-y.5-may - ”O‘zbekiston Qahramoni” unvoni va “Oltin yulduz” medali ta’sis etildi. 
1994-y.5-may  -  ”Mustaqillik  ordeni”,  “Do‘stlik”  ordeni  hamda  “Jasorat”  va  “Shuhrat” 
medallari ta’sis etildi. 
1994-y.1-iyul - O‘zbekiston Respublikasining milliy valyutasi-So‘m muomalaga kiritildi.  
1995-y.18-fevral - ”Adolat” sotsial-demokratik partiyasi tashkil topdi. 
1995-y.29-mart  -  O‘zbekiston Respublikasi referendumini  o‘tkazuvchi  Markaziy komissiya 
referendum  yakunlari  to‘g‘risida  qaror  qabul  qilib,  unda  O‘zbekiston  Respublikasi 
Prezidenti  I.A.Karimovning  vakolat  muddati  umumxalq  ovoz  berishi  natijasida  1997-
yildan 2000-yilgacha uzaytirildi. 
1995-y.6-may - ”Mehnat shuhrati”, I va II darajali “Shon sharaf” ordenlari ta’sis etildi. 
1995-y.3- iyun -  O‘zbekiston “Xalq birligi” harakati tashkil topdi. 
1996-y. - Amir Temur yili. 
1996-y.26-aprel - ”Amir Temur” ordeni ta’sis etildi. 

---

 
326 
1996-y.19-iyul - Asakada “O‘z DEU avto” zavodining rasmiy ochilishi bo‘ldi. 
1996-y.28-avgust  -    Samarqand  va  Shahrisabz  shaharlari  “Amir  Temur”  ordenlari  bilan 
mukofotlandi. 
1996-y.21-oktyabr  -  Toshkentda  Ozarbayjon,  Qozog‘iston,  Qirg‘iziston,  Turkiya, 
Turkmaniston  va  O‘zbekiston  Respublikalari  Prezidentlari  oliy  darajadagi  uchrashuvida 
Toshkent Deklaratsiyasi imzolandi. 
1997-y.oktyabr - Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yilligi nishonlandi. 
1997-y. - Prezident I.A.Karimovning “O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, 
barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” asari nashr etildi. 
1998-y.28-dekabr - Fidokorlar partiyasi tashkil topdi. 
1998-y. -  I.A.Karimovni “Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q” nomli kitobi nashrdan chiqdi. 
1998-y.24-oktyabr  -  Ahmad  al-Farg‘oniyning  1200  yillik  yubileyi  tantanali  ravishda 
nishonlandi. 
1998-y.23-oktyabr - Imom al-Buxoriyni 1225 yilligi nishonlandi. 
1999-y.15-mart  -  O‘zbekiston  va  Turkiya  hamkorligida  “Sam  Koch  avto”  korxonasi  ishga 
tushdi. 
1999-y.24-aprel  -  O‘zbekiston  Gruziya,  Ozarbayjon,  Ukrayina,  Moldoviya  a’zo  bo‘lgan, 
hozirda “Guuam” deb yuritiladigan iqtisodiy tashkilotga a’zo bo‘ldi. 
1999-y.5-noyabr - Vatandoshimiz, mo‘g‘ullarga qarshi kurashgan Jaloliddin Manguberdining 
Xiva tuprog‘ida 800 yillik yubileyi nishonlandi. 
1999-y. - I.A.Karimovning “O‘zbekiston buyuk kelajak sari” nomli kitobi nashrdan chiqdi. 
2000-y.9-fevral - Shahrisabzda Amir Temurning tavalludi nishonlandi. 
2000-y.14-  aprel  -  ”Vatan  taraqqiyoti”  va  “Milliy  tiklanish”  partiyasini  qo‘shma  qurultoyi 
bo‘lib o‘tdi. Ikki partiya birlashib, “Fidokorlar milliy demokratik partiyasi” tuzildi. 
2000-y.12-may - Toshkentning Yunusobod mavzeida istiqlol kurashchilariga atab “Shahidlar 
maydoni” ochildi.