O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

 
3. Iqtisodiy sikllarning mazmuni va asosiy turlari
Uzoq muddatli iqtisodiy o’sish bir tekis va uzluksiz bormaydi, u 
iqtisodiy beqarorlik davrlari bilan uzilib turadi. Iqtisodiy o’sish ketidan 
doimo tanazzul kelib turadi. 
Vaqti-vaqti bilan ob’ektiv qonunlarning 
o’zgartirib bo’lmaydigan ta’siri ostida takror ishlab chiqarish 
harakatida uzilishlar paydo bo’lishi va ularning iqtisodiyot 
nomutanosibliklarining keskin shaklda namoyon bo’lishi holati 
iqtisodiyotning siklli rivojlanishi deb ataladi.
Iqtisodiy sikl deganda, odatda iqtisodiyot rivojlanishining bir 
holatidan boshlanib, birin-ketin bir necha fazalarni bosib o’tib, 
o’zining dastlabki holatiga qaytib kelgunga qadar o’tgan davr 
tushuniladi. 
Iqtisodiyotning rivojlanishidagi harakati bir sikl bilan to’xtab 
qolmaydi, balki u to’xtovsiz to’lqinsimon harakat sifatida davom etadi. 
Siklli harakat iqtisodiy o’zgarishning muhim omili, makroiqtisodiy 
muvozanat elementlaridan biri bo’lib, milliy xo’jalik turli tarkibiy 
qismlarining amal qilishidagi notekislikni, uning rivojlanishidagi inqilobiy 
va tadrijiy bosqichlarning, iqtisodiy taraqqiyotning almashuvini aks 
ettiradi. 
Iqtisodiy sikl maxsus fazalar orqali amalga oshadi. Har bir faza 
iqtisodiy rivojlanishdagi muayyan pallani ifodalab, o’ziga xos 
xususiyatlarga ega bo’ladi. Odatda iqtisodiy siklning 
inqiroz, turg’unlik, 
jonlanish, yuksalish 
fazalari ajratib ko’rsatiladi. Ana shu fazalarning har 
biri rivojlanishi jaryonida navbatdagi fazaga o’tish uchun sharoit yuzaga 
keladi. 
Iqtisodiy siklning dastlabki fazasi 
inqirozdan 
boshlanib, u ishlab 
chiqarishning pasayishida ifodalanadi. 
Inqirozdan keyin 
turg’unlik fazasi 
boshlanib, u nisbatan uzoqroq 
davom etadi. Bu fazada ishlab chiqarish darajasining barqarorligi 
ta’minlansada, u inqiroz boshlanishidan oldingi darajaga nisbatan ancha 
past bo’ladi. Narxlarning pasayishi to’xtab, ssuda foizlari pasayadi, tovar 

---

261 
zahiralari barqarorlashadi. Biroq ishsizlikning yuqori darajasi saqlanib 
qoladi. Turg’unlik fazasi davomida iqtisodiy faollik jonlanishi uchun 
sharoitlar vujudga kelishi nihoyasiga yetadi.