O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish


turli monopollashuv darajasidagi



Download 2,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet122/292
Sana18.02.2022
Hajmi2,51 Mb.
#456589
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   292
Bog'liq
iqtisodiyot nazariyasi

turli monopollashuv darajasidagi 


144 
tuzilmalar o’rtasida mavjud bo’lishiga ko’ra 
quyidagi raqobat turlarini 
ajratib ko’rsatish mumkin: 
1) monopollashmagan korxonalar o’rtasidagi raqobat; 
2) monopoliyalar hamda monopolistik birlashmalarga kirmagan ishlab 
chiqaruvchilar o’rtasidagi raqobat; 
3) turli monopoliyalar o’rtasidagi raqobat; 
4) monopolistik birlashmalar o’z ichidagi raqobat. 
Uz miqyosiga ko’ra raqobat ikki turga - tarmoq ichidagi va 
tarmoqlararo raqobatga bo’linadi. 
Tarmoqlar ichidagi raqobat ishlab chiqarish va sotishning 
qulayroq sharoitiga ega bo’lish, qo’shimcha foyda olish uchun bir 
tarmoq korxonalari o’rtasida boradi. 
Har bir tarmoqda texnika bilan 
ta’minlanish darajasi va mehnat unumdorligi darajasi turlicha bo’lgan 
korxonalar borligi sababli shu korxonalarda ishlab chiqarilgan tovarlarning 
individual (alohida) qiymati bir xil bo’lmaydi. 
Tarmoq ichidagi raqobat tovarlarning ijtimoiy qiymatni, boshqacha 
aytganda, bozor qiymatini aniqlaydi va belgilaydi. Bu qiymat, odatda, 
o’rtacha sharoitda ishlab chiqarilgan va muayyan tarmoq tovarlarining 
anchagina qismini tashkil etadigan tovarlarning qiymatiga mos keladi. 
Tarmoqlar ichidagi raqobat natijasida texnikaviy darajasi va mehnat 
unumdorligi yuqori bo’lgan korxonalar qo’shimcha foyda oladilar va 
aksincha, texnika jihatdan nochor korxonalar esa, o’zlarida ishlab 
chiqarilgan tovar qiymatining bir qismini yo’qotadilar va zarar ko’radilar. 
Tarmoqlararo raqobat turli tarmoqlar korxonalari o’rtasida eng 
yuqori foyda me’yori olish uchun olib boriladigan kurashdan
iborat. 
Bunday raqobat foyda me’yori kam bo’lgan tarmoqlardan foyda me’yori 
yuqori tarmoqlarga kapitallarning oqib o’tishiga sabab bo’ladi. yangi 
kapitallar ko’proq foyda keltiruvchi sohalarga intilib, ishlab chiqarishning 
kengayishiga, taklif ko’payishiga olib keladi. Shu asosda, narxlar pasaya 
boshlaydi. Shuningdek, foyda me’yori ham pasayadi. Kam foyda 
keltiruvchi tarmoqlardan kapitalning chiqib ketishi teskari natijaga olib 
keladi: bu yerda ishlab chiqarish hajmi o’zgaradi, tovarlarga bo’lgan talab 
ular taklif qilishidan oshib ketadi, buning oqibatida narxlar ko’tariladi, shu 
bilan birga foyda me’yori oshadi. Natijada tarmoqlararo raqobat ob’ektiv 
ravishda qandaydir dinamik muvozanatni keltirib chiqaradi. Bu muvozanat 
kapital qaerga sarflanganligidan qat’iy nazar, teng kapital uchun teng 
foyda olinishiga intilishni ta’minlaydi. Demak, tarmoqlararo raqobat 


145 
kapital qaysi tarmoqqa kiritilmasin, xuddi shu tarmoq foyda normalarini 
o’rtacha foyda me’yoriga «baravarlashtiradi». 
Shuningdek, iqtisodiy adabiyotlarda g’irrom va halol raqobatlashuv 
usullari ham ajratib ko’rsatiladi. 

Download 2,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   292




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish