Өзбекистан республикасының физикалық ҲƏм юридикалық шахслардың

3-статья. Мүрəжат етиў ҳуқықы
Физикалық ҳəм юридикалық шахслар мəмлекетлик 
органларға мүрəжат етиў ҳуқықына ийе.
Мүрəжат етиў ҳуқықы ықтыярлы əмелге асырылады. 
Ҳешким бирер-бир мүрəжатты қорғаўға ямаса оған қарсы 
қаратылған ҳəрекетлерде қатнасыўға мəжбүр етилиўи 
мүмкин емес.
Мүрəжат етиў ҳуқықының əмелге асырылыўы басқа 
физикалық ҳəм юридикалық шахслардың ҳуқықларын, ер-
кинликлерин ҳəм нызамлы мəплерин, сондай-ақ, жəмийет 
ҳəм мəмлекет мəплерин бузбаўы керек.
Сырт еллердиң физикалық ҳəм юридикалық шахслары, 
пуқаралығы болмаған шахслар Өзбекистан Республикасы 
мəмлекетлик органларына усы Нызамға муўапық мүрəжат 
етиў ҳуқықына ийе.

---

22
1. Мəмлекетлик органларға мүрəжат етиў ҳуқықы.
Өзбекистан Республикасы Конституциясының 35-статьясы-
на муўапық, ҳəр бир адамның тиккелей өзи ҳəм басқалар менен 
биргеликте ўəкилликли мəмлекетлик органларға, мəкемелерге 
яки халық ўəкиллерине арза, усыныс ҳəм шағымлар менен 
мүрəжат етиў ҳуқықына ийе.
Арзалар, усыныслар ҳəм шағымлар нызамда белгиленген 
тəртипте ҳəм мүддетлерде көрип шығылыўы шəрт.
1
Конституцияның усы режеси түсиник берилип атырған 
статьяның биринши бөлиминде ҳəм усы Нызамның бун-
нан кейинги статьяларында (2-баптағы 10-15-статьялар, 
3-баптағы 16-20-статьялар), сондай-ақ, Мəмлекетлик органлар-
да ҳəм мəмлекетлик мəкемелерде физикалық ҳəм юридикалық 
шахслардың мүрəжатлары менен ислеў тəртиби ҳаққындағы 
үлги Режеде
2
бекитилген. Атап айтқанда, усы Режеде физикалық 
ҳəм юридикалық шахслардың жеке тəртипте ямаса жəмəəт бо-
лып мүрəжат етиўи мүмкинлиги көрсетилген.
Мəмлекетлик ҳəкимият ҳəм басқарыў органларына мүрəжат 
етиў конституциялық ҳуқықы төмендеги ўəкилликлер жыйын-
дысынан ибарат: 
– мəмлекетлик ҳəкимият органлары искерлигин сын 
көзқарастан талқылаў; 
– мəмлекетлик ҳəкимият органлары ҳəм олардағы лаўазымлы 
шахслардың искерлигин жақсылаў бойынша усыныслар бериў 
ҳуқықы; 
– пуқаралардың өз ҳəрекетлери арқалы (жəмəəт бо-
лып мүрəжат етиў жолы менен) мəмлекетлик ҳəкимият 
органларының ҳəм олардың лаўазымлы шахсларының 
1
Өзбекистан Республикасы Конституциясы.– Т.: Өзбекистан , 2014. – 14-б.
2
Мəмлекетлик органларда ҳəм мəмлекетлик мəкемелерде физикалық ҳəм юридикалық 
шахслардың мүрəжатлары менен ислеў тəртиби ҳаққындағы үлги Реже.Өзбекистан 
Республикасы Министсрлер Кабинетиниң 31.03.2015-ж. №73 Қарарына қосымша. //
Өзбекистан Республикасының нызам ҳүжжетлери топламы, 6-апрель 2015-ж., №13, 
154-ст.

---

23
норматив-ҳуқықый ҳүжжетлерин ҳəм басқа да қарарларын 
қабыллаў ҳəм бийкарлаў яки өзгертиў ҳəм толықтырыў басла-
масын көтериў ҳуқықы; 
– мəмлекетлик ҳəкимият органларынан конкрет ҳуқық 
ҳəм еркинликлерди əмелге асырыўға жəрдем бериўди талап 
етиў ҳуқықы; өзиниң, сондай-ақ, басқа шахслардың бузылған 
ҳуқықларын, еркинликлерин ҳəм нызамлы мəплерин қорғаўды 
(қайта тиклеўди) сорап мүрəжат етиў ҳуқықы; 
– мəмлекетлик ҳəкимият органлары ҳəм олардың лаўазымлы 
шахслары тəрепинен жол қойылған нызам бузыўшылықлар 
белгили болғанда, олар туўралы хабар бериў ҳуқықы ҳəм басқа 
да ўəкилликлер.
Мəмлекетлик органларға ҳəм мəмлекетлик мəкемелерге 
мүрəжат етиў ҳуқықы – бул инсан ҳəм пуқараның, сондай-
ақ, шөлкемлердиң тиккелей ямаса өз ўəкили арқалы жаз-
ба яки аўызша формада, жеке өзи яки жəмəəт болып өзиниң 
ҳуқықларын, еркинликлерин ҳəм нызамлы мəплерин де, 
басқа шахслардың ҳуқықларын, еркинликлерин ҳəм нызам-
лы мəплерин де қорғаў (қайта тиклеў) яки əмелге асырыў 
мақсетинде мəмлекетлик ҳəкимият органларына мүрəжат етиў 
ҳуқықы болып есапланады.