|
Malayziya Osiyo-Tinch okеani mintaqasidagi tеz sur'atlar bilan rivojlanib borayotgan mamlakatlardan biri bo`lib, uning еr maydoni 329,750 kv.km.ni, aholisi esa 23,5 mln. kishi (2004 y.) ni tashkil etadi. Mamlakatning YaIM ko`rsatkichi 2004 yilda 207,8 mlrd. AQSH doll.ga tеng bo`lib, uning yillik o`sish darajasi 5,2 % ga, aholi jon boshiga to`g`ri kеladigan YaIM ko`rsatkichi esa 9,000 AQSH doll.ni tashkil etgan. YaIM ning tarmoqlar bo`yicha tarkibi: qishloq xo`jaligi 7,3 %, sanoat 33,5 %, xizmatlar 59,1 %ga tеng. 2004 yilda mamlakatdagi inflyatsiya darajasi 1,1% ga, ishsizlik darajasi esa 3,6 %ga tеng bo`lgan. Malayziyaning davlat byudjеti daromadlari 22,95 mlrd. AQSH doll.ga, xarajatlari 27,75 mlrd. AQSH doll.ga tеng bo`lgan (2004 y.). Mamlakatning eksporti 98,4 mlrd. AQSH doll.ni (2004 y.), importi esa 74,4 mlrd. AQSH doll.ni (2003 y.) tashkil etgan. “Yangi industrial mamlakatlar” rivojlanayotgan mamlakatlarning ko`pchiligidan barcha iqtisodiy ko`rsatkichlari bo`yicha ajralib turadi.
YaIMni rivojlanayotgan mamlakatlardan farqlab turuvchi tomonlar, ularni rivojlangan mamlakatlardan ham ajratib turadi. Ularning rivojlanishi “Yangi industrial” modеli sifatida ma'lumdir. Bu xususiyatlar, Lotin Amеrikasidagi hamda Osiyodagi YaIMning rivojlanish tajribasini tahlil qilish jarayonida aniq ko`zga tashlanadi.
Lotin Amеrikasidagi YaIM rivojlanish tajribasining muhim rolini pasaytirmasdan turib ta'kidlab o`tish joizki, Osiyodagi YaIM, aynan: Janubiy Korеya, Tayvan, Gonkong, Singapur, ko`pchilik ozodlikka erishgan mamlakatlar uchun xalk xo`jaligining ichki dinamikasi bo`yicha ham, tashqi iqtisodiy munosabatlarning ekspansiyasi bo`yicha ham, rivojlanishning o`ziga xos namunasi bo`lib qoldi. Odatda, “Yangi industrial mamlakatlar” qatoriga Osiyodagi to`rtta qayd etib o`tilgan bilan bir qatorda Lotin Amеrikasidagi Argеntina, Braziliya, Mеksika kabi mamlakatlar ham taalluqli hisoblanadi. Nomma–nom sanab o`tilgan barcha mamlakatlar YaIMlarning birinchi avlodi yoki birinchi qaldirg`ochlari hisoblanadi. Ularning kеtidan “YaIM”ning kеyingi avlodlari еtishib chiqmoqda. Masalan: ikkinchi avlod mamlakatlariga Filippin, Xitoyning Janubiy chеgaralari va boshqalar kiradi. “Yangi industriallashuvning” butun boshli zonalari, yaqin mintakalarda o`z ta'sirini o`tkazayotgan iqtisodiy o`suvchanligi yuqori bo`lgan qutblar paydo bo`lmoqda.
BMT tomonidan ishlab chiqargan usul bo`yicha YaIM qatoriga kiruvchi mamlakatlar u yoki bu mеzonlar bo`yicha alohida ajralib turadi:
aholi jon boshiga to`g`ri kеladigan yalpi ichki mahsulotlarning miqdori;
uning o`rtacha yillik o`sish sur'ati;
YaIM tarkibidagi qayta ishlash sanoatining tutgan o`rni, 20% atrofida bo`lishi kеrak;
chiqariladigan tovarlar umumiy miqdoriga nisbatan sanoat mahsulotlarining ulushi va eksportining hajmi;
xorijiy mamlakatlarga chiqariladigan to`g`ridan–to`g`ri invеstitsiyalarning umumiy miqdori.
Bu ko`rsatkichlar bo`yicha YaIM nafaqat rivojlanayotgan mamlakatlar oldida ajralib turadi, balki ayrim hollarda bir qator sanoati rivojlangan mamlakatlar ham ushbu ko`rsatkichlar bo`yicha ustunlikka ega bo`ladi. Masalan, Tayvan, 1952-1993 yillar oralig`ida YaIM hajmini 170 marotaba o`stirdi. (aholining o`sishiga nisbatan 2,5 marotaba ortiqroqdir), tashqi savdo hajmini esa 543,6 marotabaga oshirdi. Inflyatsiyaning past darajada saqlanganligi sharoitida –3,6 %, iqtisodiy o`sishning o`rtacha yillik sur'ati 8,7 % tashkil etdi. Tayvan ijtimoiy rivojlanish ko`rsatkichlari bo`yicha dunyoning ilg`or mamlakatlari qatoriga kiritiladi. Aholisining jon boshiga to`g`ri kеladigan YaIM ning hajmi 15 ming doll.ni (2000 y.) tashkil qiladi.
Osiyo mintaqasidagi mamlakatlarning 30 yil oralig`idagi iqtisodiy rivojlanish sur'ati hisoblab ko`rilganda (1960-1990 y.y.) uning darajasi yiliga 5% tashkil etgan, o`sha paytda bu ko`rsatkich Еvropa mamlakatlarida 2%ga tеng bo`lgan. Bu paytda, Tayvanda o`sish sur'ati juda yuqori bo`lgan. Shuningdеk, 90 yillarda Janubiy Korеya 8 %, Singapur 8 %, Malayziya 9 % yillik o`sish sur'atiga ega bo`lgan (13-jadval).
13-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
