O’zbekistan respublikasi’ joqari’ ha’m worta arnawli’ ka’siplik bilimlendiriw ministrligi

5.12-rasm. BMn-10K tipidagi uzgich va ПЭ-11 tipidagi yuritmaga ega bo‘lgan K-XII seriyasidagi TQK shkafi:
1 — jıljıtıp shıǵarılıwshı telejka bólmesi; 2 — tok transformatorları hám kabel jıynaması ; 3 — shinalar tárepinen baslanǵısh ajıratıwshı kontaktlar bólmesi;
4 — yig'uvchi shinalar bólmesi; 5 — ekilemshi kommutatsiya apparaturasi bólmesi; 6 — jıljıtıp shıǵarılıwshı telejka; 7 — jetkiziw mexanizminiń dástesi; 8 — telejka jaǵdayın belgilengenler etiwshi fiksator; 9 — uzgich; 10 — ekilemshi kommutatsiya shınjırlarınıń shtepselli tutasmasi; 11 — schotchikni ornatıw ushın aylanba lampa ; 12 — releli qorǵaw paneli; 13 — yig'uvchi shinalar;
14 — tayansh izolatori; 15 — ótkeriw izolatori; 16 — baslanǵısh ajıratıwshı kontakt; 17 — gúzetiw áynegi; 18 — kabel jıynaması ;
19 — tok transformatorı ; 20 — jerge jalǵanıwdan signallaw transformatorı ; 21 — jayleytuǵın pıshaq.


TQKni olardı uzmasdan turıp kórikten ótkeriw grafik bo'- yicha, biraq bir ayda keminde bir ret, ámelge asıriladı. Kórik waqtında bólmeler hám TQK shkaflarining jaqtılandıriw hám qizdırıw (jıldıń suwıq waqıtlarında ) tarmaqlarınıń islewi; uzgichlar, yuritmalar,
ajıratqıshlar, baslanǵısh ajıratıwshı kontaktlar, bloklaw hám jetkiziw mexanizmleriniń jaǵdayları ; ekilemshi kommutatsiya shınjırla - rining jaǵdayları ; sınaq jaǵdayında bolǵan úzgishlerding basqarıw tuymeleriniń islewi tekseriledi.
Sırtda ornatiluvchi TQKni isletiwde shkaflarda salıstırmalı ızǵarlıqtıń artpaqtası (jıldıń ayırım dáwirlerinde 100 % ge shekem ) hám sırtqı hawanıń temperaturası keskin parq etken jaǵdaylarda izolatorlar sırtınıń ıǵalanıwı júz boladı. Bul pataslanǵan sirt boyınsha izolatsiyaning tesiliwine alıp keledi. Buǵan uqsas hádiyselerdiń aldın alıw ushın sozılmalı tárzde, jergilikli sharayatlarǵa baylanıslı halda, izolatsiya shań hám pataslanishlardan tazalap turılıwı kerek. Bunnan tısqarı, shkaflarda hawanıń salıstırmalı ızǵarlıǵı 60—70 % bolǵan mikroklimattı payda etiw ushın qapılar, túpkilikliler hám shkaflarning tutasǵan jaylarınıń qısıqlıǵı ; diywallardı hám shkaflarning qapı - larini mineral vatali plitalar menen zichlashtirish; shkaflarni salıstırmalı ızǵarlıq 65—70 % gachadan artıp ketkeninde isituvchi avtomatikalıq elektr isitkich menen úskenelew qadaǵalaw astında bolıwı kerek.
5. 3. Reaktor hám ayqulaq so'ndiruvchi tútelerdi isletiw
Reaktorlar. Ádetdegi hám bóleklengen liniya reaktorlari qısqa tutasıw tokların sheklew hám qısqa tutasuvda reaktor artı daǵı shinalarda kernewdi tutıp turıw ushın xızmet etedi. Bóliw- lovchi tarmaqlarda qısqa tutasıw júz bergende reaktor shinalarda 0, 7 Unom den kem bolmaǵan qaldıq kernewdi támiyinlewi shárt.
Seksion reaktorlar, tiykarınan, qısqa tutasıw tokların sheklew ushın xızmet etedi. Olardıń induktivligi 8—12 % ni, nominal tokı bolsa shina seksiyası tokınıń 50—70 % ini quraydı.
35 kv ge shekem bolǵan kernewli apparatlarda qurǵaqlay betonlı reaktorlar keń tarqalǵan bolıp, olar beton tıykarǵa qotirilgan izolatsiyali mıs yamasa aluminiy simdan jasalǵan chulg'amlardan ibarat. Ústinler janına tayansh izolatorlar shpilkalar járdeminde bekkemlenedi. Ústindi tayarlawda olar quritilib ızǵarlıqqa shıdamlı izolatsion lok menen to'yintiriladi. Isletiw dáwirinde reaktor chulg'amlari izolatsiyasining tayansh izolatorlarining shpil- kasi hám flaneslariga salıstırǵanda qarsılıgı 1000—2500 v li megaom- metr járdeminde tekseriledi hám ol 0, 1 MQ den kem bolmawi kerek. Beton ústinler qarsılıgınıń azayıwı normal jumıs sharayat - larida reaktorga hesh qanday qáwip tuwdırmaydi, biraq qısqa tutasıw waqtında atalǵan beton ústinde kernew tushuvining úlken bolıwı sebepli oramlar arasında izolatsiya tesiliwi múmkin. Tayansh izolatorlari sanaat chastotasındaǵı asırılǵan kernewde sınap kóriledi.
Islew waqtında reaktordan úlken muǵdardaǵı ıssılıq energiyası ajraladi`. Reaktorni sovitish, qaǵıydaǵa kóre, tábiy bolıp tabıladı. Usınıń sebepinen reaktorlar jaylasqan bólmelerde sovituvchi hawa kanalları hám ventilatsiyaning sazlıǵın tekserip turıw kerek.
Qısqa tutasıw tokı aqqanda reaktor fazaları hám ishki bólek oramlar arasında elektrodinamik kúshler payda boladı. Bunıń nátiyjesinde oramlardıń úzilisi hám deformatsiyalanishi, betonda jarıqlar payda bolıwı múmkin. Qısqa tutasıw tokı úzilgeninen keyin reaktorlarni názerden keshirim kerek.
Maylı reaktorlar 35 kv den joqarı kernewli bólistiretuǵın apparatlarda isletiledi. Olar da tap transformatorlardaǵı sıyaqlı xizmet kórsetiwdi talap etedi.