O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi

+
+
3.10- rasm, 
a 
dagi zanjirning dinamik jarayonlarini tahlil
qilmoqchi bo‘lsak, differensial tenglamani ma’lum usullar
bilan yechishimiz kerak. Ya’ni bu tenglama zanjirning
o‘tkinchli jarayonlarini aks ettiradi.
Agar zanjirning belgilangan jarayonini hisoblamoqchi
bo‘lsak, kompleks sonlar uchun yozilgan tenglamalardan
foydalanishning o‘zi kifoya. Kirxgofning ikkinchi qonuniga
asoslanib kompleks shaklda tenglama yozamiz:
&
U
kir
=
&
I
R + j (X
L
– X
C
) I.

---

32
Shu tenglama asosida zanjirning vektor diagrammasini chiza-
miz. Faraz qilaylik, zanjirdan o‘tayotgan tokning boshlan-
g‘ich fazasi nolga teng:
i = I
max 
sin
w
 
· t 
va
X
L
> X
C
.
Zanjirning vektor diagrammasini chizganda shu tok
yo‘nalishini asosiy qilib olamiz, chunki ketma-ket ulangan
zanjirning barcha qarshiliklaridan bir xil tok oqadi. Aktiv
qarshiliklarda kuchlanish pasayishi:
&
U
=
&
I
R.
Chizmadan ko‘rinib turganidek, aktiv qarshilik o‘z toki
bilan ustma-ust tushadi (3.10- rasm,
 b
). Induktiv qarshilikdagi
kuchlanish 
U
L
= IX
L
 
o‘z tokidan +90° siljigan bo‘ladi. Shuning
uchun 
UX
L
vektorni +90° burchak ostida yuqoriga tomon
yo‘naltiramiz (3.10- rasm,
 b
). Sig‘im qarshilikli kuchlanish
o‘z tokidan 90° orqada qoladi. Shuning uchun vektorni —90°
burchak ostida past tomonga yo‘naltiramiz. Bu uchala vektor
kattaliklarning yig‘indisini topish uchun birinchi
UR
vektorning oxiridan ikkinchi 
UX
L
vektor, keyin uchinchi 
UX
Ñ
vektor o‘z faza siljishlariga muvofiq qo‘yiladi. So‘ngra birinchi
vektorning boshi oxirgi vektorning oxiri bilan tutashtiriladi
va yig‘indi
 U
kir 
vektori hosil qilinadi. Qarama-qarshi yo‘nalgan
vektorlar 
U
L
va 
U
S 
ayirmasini topamiz.
P
U
&
=
L
U
&
–
C
U
&
=
&
I
(X
L
– X
C
).
U
P
kuchlanish 
U
kir
 
kuchlanishning ko‘ndalang tashkil
etuvchisi bo‘lib, 
reaktiv tashkil etuvchi
deyiladi. Yuqorida