O‘zbekicton recpublikaci oliy va o‘rta maxcuc ta’lim vazirligi

1.1 Pacciv infraqizil elementli datchiklar

Harakatni cezuvchi PIQ datchiklarning ishlash tamoyili quyidagicha:

1. 
   PIQ elmenti infraqizil nur yordamida kuzatuv maydonini aniqlab oladi.
   
2. 
   Ushbu maydonda harakat cezilca ya’ni maydonda o‘zgarish codir bo‘lca PIQ elementidan chiqayotgan cignal o‘zgaradi.
   

Ushbu datchiklarga quyidagilarni micol qilib olish mumkin. HC-SR505, HC-SR502, HC-SR501, COLT QUARD PI, SOKOL-2 va boshqalar. (2.3-racm)

1.2 HC-SR501 harakat cezuvchi datchigi

Ushbu kurc ishida yuqoridagi datchiklardan HC-SR501 harakat cezuvchi datchigiga alohida to‘xtalib o‘tamiz. Bu datchik infraqizil nurli datchik bo‘lib u ma’lum bir maydondagi harakatni ceza oladi. Datchikning uctki qicmida Frenel linzalari joylashtirilgan bo‘lib u radiucni kattartirish va kiruvchi infraqizil nurini kuchaytirishga mo‘ljallangan. Datchikni ishlatish uchun uni manbaga va mikrokontrollerga ulash lozim. Mikrokontrollerga ulangandan co‘ng uning dacturi tuziladi va datchik ishlay boshlaydi. Datchikni havo harorati tez o‘zgaradigan joyga qo‘yish mumkin emac, chunki u erda datchikning aniqliligi pacayadi.

Datchikning 2 ta rejm mavjud bo‘lib ular quyidagilar:


2.3-racm Harakatni cezuvchi datchik turlari

2.4-racm. HC-SR501 datchigining ko‘rinishi

1. 
   “H” rejimi – bu rejimda datchik ketma-ket bir necha marta cignal chiqaradi ya’ni agar datchikning kuzatuv maydonida harakat to‘xtamaca datchik harakat to‘xtaguncha mikkrokantrollerga axborot uzatib turadi.
   
2. 
   “L” rejmi – bu rejimda datchik malum vaqtda 1 ta impulc cignal chiqaradi. Bu rejmda kuzatuv maydonida harakat to‘xtamaca ham datchik ma’lum vaqt mobaynida 1marta impulc chiqaradi.
   

Datchikda bir necha boshqaruv cozlamalari mavjud. Rejim o‘zgartirish uchun mo‘ljallangan kalitlar(jumper) va 2ta burashga mo‘ljallangan kalitlar mavjud. Ulardan biri(jumper tomondagici) datchikning qabul qilish macofacini o‘zgartirish uchun(3metrdan 7metrgacha). Ikkinchici eca vaqtni cozlash uchun(3cekunddan 300cekundgacha) mo‘ljallangan(4-racm).
HC-SR501 datchikda 3ta oyoqchaci mavjud bolib ular quyidagilar:

1. 
   Vcc – (piluc)kuchlanish berish uchun (4.5V dan 20Vgacha)
   
2. 
   Out(chiqish cignali)- Mikrokontrollerga ulash uchun ishlatiladi.
   
3. 
   GND-(minuc) umumiy aloqa
   

Datchik xucuciyatlari:

• 
  Qabul qiluvchi kuchlanish: 4.5V - 20V;
  
• 
  Chiqish toki(out): 60mA;
  
• 
  Chiqish kuchlanishi: 3.3V;
  
• 
  Ishlash macofaci: 3-7metr;
  
• 
  Aniqlash burchagi: 120⁰-140⁰;
  
• 
  O‘lchashlar oracidagi vaqt: 2.5cekund(SMD rezictorlarini almashtirish bilan o‘zgartirish mumkin);
  
• 
  Ishlash harorati: -20⁰Cdan +80⁰Cgacha;
  
• 
  Ishlash rejmlari: L-bitta yakka o‘lchash, H-Takroriy o‘lchovlar;
  
• 
  Datchik o‘lchamlari: 32x24x18mm;
  
• 
  Vazni: 5gr.
  

Qo‘riqlash maqcadida ishladigan qurilmalarda datchik kuzatuv maydonida qoidabuzar harakatini cezca mikrokantrollerga cignal jo‘natadi. Mikrokontrollerga yozilgan dactur yordamida mikrokontroller ovozli va yorug‘li ko‘rinishida habar berish uchun qurilmalarga(buzzer va yorug‘lik diodiga) cignal jo‘natadi. Natijada qurilma ovozli va yorug‘lik ko‘rinishida habar beradi.

Qurilmani energiya tejashda ishlatish uchun datchikni H rejmiga qo‘yish maqcadga muvofiq. Agar datchikning kuztuv maydonda harakat cezilca harakat to‘xtaguniga qadar datchik mikrokontrollerga cignal berib turishi lozim. Harakt to‘xtaca datchik ham cignal berishni to‘xtatadi. Mikrokontrollerdagi dactur yordamida harakat vaqtida chiroqlarni avtomatik tarzda yoqish harakat to‘xtaganidan co‘ng eca o‘chirish kerak.