O'zbek xalqining davlat qurilishidagi tarixiy tajribasi va tarkib topgan boy an'analari

1. Budjet, bank va moliyaviy masalalar bo'yicha.
2. Iqtisodiy islohotlar va ishbilarmonlikni rivojlantirish bo' yicha.
3. Qonunchilik va sud-huquq masalalari bo'yicha.
4. Xalqaro ishlar va parlamentlararo aloqalar bo'yicha.
5. Fan, ta'lim, madaniyat va sport bo'yicha.
6. Sanoat, energetika, transport, aloqa va aholiga xizmat ko'rsatish bo'yicha.
7. Agrar, suv xo'jaligi masalalari va oziq-ovqat bo'yicha.
8. Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish bo'yicha.
9. Atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish masalalari bo'yicha,
10.Qurilish va uy-joy xo'jaligi bo'yicha. 
,
11.Matbuot va axborot bo'yicha.
12.Mudofaa va xavfsizlik masalalari bo'yicha.
O'zbekiston  parlamenti  Birinchi  sessiyada  hokimiyat  vakillik  organlaridan
saylangan  120  kishidan  iborat  deputatlar  blokini,  69  deputatdan  tarkib  topgan  Xalq
demokratik  partiyasi  fraksiyasini,  47  deputatni  uyushtirgan  ,,Adolat"  sotsial-demokratik
parti yasi  fraksiyasini,  14  deputatdan  iborat  ,,Vatan  taraqqiyoti"  parti yasi  fraksiyasini
ro'yxatga oldi. Mazkur partiya fraksiyalari qonunlarni ishlab chiqish va qabul qilishda faol
qatnashdilar. Shu tariqa, Oliy Majlis faoliyatida ko'ppartiyaviylik tamoyili qaror topdi.
Sessiya qarori bilan Oliy Majlisning Inson huquqlari bo'yicha vakili (ombudsman)
instituti joriy etildi va vakil huzurida fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklariga
rioya  etilishi  komissiyasini  tuzish  haqida  qaror  qabul  qilindi.  Birinchi  sessiyada
,,O'zbekiston  Respublikasida  deputatlarning  maqomi  to'g'risida"gi  Qonun  qabul  qilindi,
Oliy  Majlis  Raisi  rahbarligida  ,,Oliy  Majis  qo^mitalari  va  komissiyalari  to'g'risidagi
Nizom"  qabul  qilindi.  Parlamentning  ishini  tashkil  etish  uchun  Oliy  Majlis  Raisi
rahbarligida Oliy Majlis Kengashi tuzilib, uning tarkibiga Oliy Majlis Raisi o'rinbosarlari,
qo'mitalarning  raislari,  Mandat  komissiyasi  raisi,  parlamentdagi  deputatlar  bloki  va
fraksiyalarning rahbarlari kiritildi.
Oliy  Majlis  birinchi  sessiyasida  qabul  qilingan  qonunlar  va  qarorlar  parlament
faoliyatini  zamon  talablari  darajasida  tashkil  etish,  uning  ishini  tashkiliy  jihatdan  puxta
uyushtirish imkonini berdi.
Xulosa  qilib  aytganda,  O'zbekiston  mustaqillikka  erishgandan  so'ng  davlat
hokimiyatining eng muhim institutlaridan biri —milliy parlamentimiz tashkil topdi.
O'zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  o'zining  shakllanishi,  o'z  faoliyatini  tashkil
etish  tartibotlari,  ish  yuritish  mazmun-mohiyati  bilan  yangi,  zamonaviy  parlament  bo'lib,
avvalgi Oliy Kengashdan butunlay farq qiladi.
Birinchidan,  mustaqillikkacha  bo'lgan  davrda  Respublika  Oliy  Kengashi  rasman

---

 
( Word Converter - Unregistered )
http://www.word-converter.net
O'zbekiston  davlat  hokimiyatining  oliy  organi  deb  hisoblansada,  u  qonun  chiqarishda
mustaqil  emasdi,  markaz  tomonidan  qabul  qilingan  qonunlarni  O'zbekiston  sharoitiga
moslashtirar  edi,  xolos.  Oliy  Majlis  esa  mustaqil  O'zbekiston  davlatining  oliy  vakillik
organi  bo'lib,  qonun  chiqaruvchi  hokimiyatni  mustaqil  amalga  oshiradi.  Oliy  Majlis
faoliyatida xorijiy davlatlarning parlamentlari bilan hamkorlik qilish yo'lga qo'yildi.
Ikkinchidan,  mustaqillikdan  oldin  Oliy  Kengash  sayloviga  hokimiyat  organlari
tomonidan  yakka-yu  yagona  nomzod  tavsiya  etilardi  va  saylanardi.  Oliy  Majlisga  esa
deputatlar  saylovi  ko'ppartiyaviylik  va  muqobillik  asosida  o'tkaziladi.  Oliy  Majlis  vakillik
hokimiyatini  vujudga  keltirishning  jahonda  e'tirof  etilgan  demokratik  tamoyillari  asosida
shakllandi.
Uchinchidan,  avvalgi  saylovlarda  Oliy  Kengashni  shakllantirish  jarayonida
ishchilar,  kolxozchi  dehqonlar,  ziyolilarning  o'rni  va  soni  oldindan  belgilab  qo'yilar  edi.
Oliy  Majlisga  saylovlarni  tashkil  qilishda  sinfiy  yondashuv  nodemokratik  tamoyil  sifatida
rad  etildi.  Oliy  Majlis  deputatlari  turli  partiya  va  harakatlarning  vakillaridan  iborat
nomzodlar  orasidan  muqobillik  asosida  saylanadi.  Respublika  fuqarolari  saylovlarda,
nomzodlarning  ijtimoiy  kelib  chiqishini  emas,  aksincha,  ularning  ishchanlik  sifatlarini  va
saylovoldi  dasturlarining  rnazmun-mohiyatini  inobatga  olib  ovoz  berish  imkoniyatiga  ega
bo'ldilar.
To'rtinchidan,  mustaqillikkacha  bo'lgan  davrda  Oliy  Kengash  professional
parlament shaklida faoliyat yuritolmas edi. Uning vazifalarini Oliy Kengash Prezidiumiga
saylangan  kichik  bir  guruh  deputatlargina  doimiy  ishlab  amalga  oshirardilar,  xolos.  Oliy
Majlis  faoliyatida  esa  deputatlarning  bir  qismi  doimiy  (professional)  asosda  ishlamaydi.
Deputatlarning  ko'pchilik  qismi  esa  oldingi  xizmat  vazifalarini  deputatlik  vakolati  bilan
qo'shib olib boradi, saylovchilari bilan yaqindan aloqada va muloqotda bo'ladi. Deputatlar
saylovchilarga  Oliy  Majlisda  qanday  qonunlar  muhokama  qilinayotgani  va  qabul
etilayotgani  haqida  xabardor  qilib  turadi,  hayotning  qaynoq  nuqtalarida  aholi  bilan  birga
bo'ladi.  Shuningdek,  Respublika  ommaviy  axborot  vositalari  ham  Oliy  Majlis  faoliyati
bilan aholini tanishtirib boradi. Bu tadbirlar xalqning huquqiy madaniyatini, siyosiy ongini
yuksaltirishga,  islohotlarning  sobitqadamlik  bilan  amalga  oshishiga,  jamiyatda
ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni ta'minlashga xizmat qiladi.
Oliy  Majlis  sessiyalarida  xorijiy  mamlakatlar  diplomatiya  korpuslarining,  xalqaro
tashkilotlarning  vakillari,  chet  el  ommaviy  axborot  vositalarining  O'zbekistonda
akkreditatsiya qilingan jurnalistlari hozir bo'lish imkoniyati mavjud.
Mustaqillik yillarida Oliy Majlisning xalqaro parlamentlar bi lan aloqalari o'rnatildi
va  chuqurlashdi.  O'zbekiston  Milliy  parlamentida  Xalqaro  ishlar  va  parlamentlararo
aloqalar bo'yicha guruh tuzildi, respublikaning Parlamentlararo ittifoq, Yevropa Xavfsizlik
va  Hamkorlik  Tashkilotining  Parlament  assambleyasi  va  Yevroparlament  bilan  aloqalari
yo'lga qo'yildi.
Oliy  Majlis  ,,O4zbekiston  Rcspublikasi  Oliy  Majlisining  1996—1999-  yillarga
mo'ljallangan  faoliyat  dasturi"  ni  ishlab  chiqdi  va  respublika  parlamenti  huzuridagi
Amaldagi qonun hujjatlari monitoringi instituti tashkil etildi. Bu chora-tadbirlar Oliy Majlis
faoliyatining  barcha  asosiy  yo'nalishlarini  qamrab  olishga,  qonunchilikni  yangi  pog'onaga
ko'tarishga ko'maklashmoqda.
O'zbekiston  parlamentining  birinchi  sessiyasida  ta'sis  etilgan  Inson  huquqlari

---

 
( Word Converter - Unregistered )
http://www.word-converter.net
bo'yicha vakil (ombudsman) instituti xalqaro amaliyotni o'rganish asosida ishlab chiqilgan
va Oliy  Majlis  Rayosati  tomonidan  tasdiqlangan  Nizom  asosida  faoliyat  olib  boradi.  Oliy
Majlis  vakili  huzurida  1995-  yilda  tuzilgan  Fuqarolarning  konstitusiyaviy  huquq  va
erkinliklariga rioya etilishi bo'yicha maxsus komissiyasi faoliyat yuritmoqda. Parlamentning
sakkizinchi  sessiyasida  1997-  yil  24-  aprelda  qabul  qilingan  ,,Oliy  Majlisning  Inson
huquqlari  bo'yicha  vakili  (ombudsman)  to'g'risida"  gi  Qonun  muhim  hujjatlardan  bin.  U
respublikada  insonning  shaxsiy  huquq  va  erkinliklari,  fuqarolarning  ijtimoiy  huquqlari
himoya qilinishini huquqiy jihatdan ta'minlashga xizmat qilmoqda.
Qonun loyihasini tayyorlash va qabul qilish tamoyillari
O'zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  83-  moddasida  qonunchilik
tashabbusi huquqiga ega bo'lgan subyektlar aniq belgilab qo'yilgan. Qonunchilik tashabbusi
huquqiga  O'zbekiston  Respublikasining  Prezidenti,  o'z  davlat  hokimiyatining  oliy  organi
orqali  Qoraqalpog'iston  Respublikasi,  Oliy  Majlis  deputatlari,  Vazirlar  Mahkamasi,
O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy Sudi, Oliy Sudi, Oliy xo'jalik sudi va Bosh
prokurori egadirlar.
Qonunlar  loyihalarini  ko'rib  chiqish,  tayyorlash  jarayonida  partiya  fraksiyalari  va
deputatlar bloklari, Oliy Majlisning tegislili qo'mita va komissiyalarining butun tarkibi faol
qatnashadilar. Parlament sessiyalariga tayyorgarlik ko'rish qanday borayotganligi ommaviy
axborot vositalari orqali muntazam yoritib boriladi. Qonunlar loyihalarini nazariy va amaliy
jihatdan mukammalroq, puxtaroq ishlab chiqish maqsadida ular haqida tegishli vazirliklar
va  idoralar,  konsernlar,  uyushmalar  va  mehnat  jamoalarining  xulosalari  olinadi,  xalqaro
tashkilot larning ekspertizasidan o'tkaziladi.
Sessiya  muhokamasiga  kiritiladigan  barcha  qonun  loyihalari  bo'yicha  bildirilgan
takliflar,  fikr-mulohazalar,  ekspert  xulosalarini  Oliy  Majlis  Raisi  va  uning  o'rinbosarlari
huzurida tegishli qo'mitalar, partiya fraksiyalari rahbarlari va ekspertlar ishtirokida puxta va
atroflicha  muhokama  etish  yo'lga  qo'yildi.  Qonun  loyihasini  tayyorlashga  bunday
yondashuv, ularning puxta va sifatli bo'lishiga ijobiy ta'sir etmoqda.
Sessiyalar  ishida  O'zbekiston  Prezidentining  bevosita  ishtiroki,  uning  qonunlarni
ishlab  chiqish  jarayonini  yanada  yaxshilashga  muttasil  e'tibor  berishi  O'zbekiston
parlamenti  faoliyatining  takomillashib  borishida,  qabul  qilinayotgan  qonunlarning
samaraligini oshirishda muhim omil bo'lib xizmat qilmoqda.
Birinchi chaqiriq O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 1995—1999- yillarda 15 ta
sessiya o'tkazdi. Sessiyalarda 10 ta kodeks, 2 ta milliy dastur, 145 qonun, 452 qaror qabul
qilindi. Amaldagi qonunlarga jami 216 ta qo'shimcha va o'zgarishlar kiritildi. Shuningdek,
Oliy  Majlis  70  ta  xalqaro  shartnomani  ratifikatsiya  qildi  (tasdiqladi),  xalqaro
konvensiyalarga qo'shilish to'g'risida 58 ta qaror qabul qildi.
Birinchi  chaqiriq  O'zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  yakunlovchi  XV
sessiyasida Prezident Islom Karimov ma'ruza qilib, uning faoliyatiga yuksak baho berdi: