O‘zbek transkripsiyasi va transliteratsiyasi

Transkrinsiyaning tuzilishi. Tilshunoslikda keng miqyosda qo‘llanadigan lotin alfaviti asosida tuzilga transkripsiya xalqaro fonetik alfavit (Mejdunarodniy foneticheskiy alfavit — MFA) nomi bilan yuritiladi. Rus grafikasi asosida tuzilgan transkripsiyalar turkshunos va russhunoslarning ishlarida keng tarqalgandir. Lekin o‘zbek tilining dialekt va shevalarini o‘rgangan turkolog va o‘zbekshunoslar o‘z ilmiy ishlarida turlicha transkripsiya belgilarini qo‘llaganlar. Ba’zilari lotin alfavitidan foydalangan bo‘lsa (E.D. Polivanovning ishlariga qarang), ba’zilari rus grafikasi asosida tuzilgan transkripsiyalardan foydalangan (A.K. Borovkov, V.V. Reshetovning ishlariga qarang).

Shevalarda uchraydigan har bir tovushni ifodalash uchun transkripsiyada ayrim belgi olish talab qilinadi. Ammo shuni aytish kerakki, mavjud transkripsiya sistemalari bu talabga to‘liq javob bera olmaydi.

Masalan, ng va dj mustaqil fonemalarining ikki harf bilan berilishi kabi.
Darsliklarda ishlatiladigan transkrinsiyalar

Kitobda ishlatilgan transkripsiya sistemasida o‘zbek alfavitida e, yo, yu, ya dan tashqari hamma harflar qo‘llanadi. Yolashgan harflar transkripsiyada tovushlar birikmasi orqali quyidagicha beriladi:

e — ye, ye.

yo — ya.

yu — yo‘, yu.

ya — ye, ya.

Boshqa alfavitlardan [u, o, e, e, m] belgilari olindi. Bulardan [u] va [e[ belgilari shu unlilarning oldingi qator ekanligini (yumshoqligini) ko‘rsatadi: g u l, k e l kabi; [e] esa umumo‘zbek shevalariga xos bo‘lgan oldingi qator keng unli tovushni ifodalaydi: lette, ereve kabi.
IDENTIV O‘QUV MAQSADLARI

1. 
   Unlilarni ifodalash uchun olingan transkripsion belgilarni izohlaydi.
   
2. 
   Undoshlar uchun olingan belgilar lotin va rus yozuvlari asosida tuzilganligini sharhlaydi.
   
3. 
   Diftonglashgan unlilarni mashq orqali o‘rganadi.
   
4. 
   Ayrim belgilarning ma’no o‘zgaliklarini izohlaydi.
   
5. 
   Ayrim diakritik belgilar va boshqa shartli ifodalar.
   

Unlilar. Unli tovushlarni ifodalash uchun quyidagi transkripsion belgilar olingan: