O‘zbek tilshunosligi kafedrasi

-g‘alї formantidagi -lї, aslida, nisbiy sifat hosil qiluvchi bo‘lib, fe’ldan yasalgan otlardagi -g‘a//-qaga qo‘shilib kelgan. Demak, alg‘alї so‘zi, dastlab, “olishga mo‘ljallangan” ma’nosida so‘ngra maqsad ma’nosiga ega bo‘lgan.
Qirg‘iz tilida -g‘alї~g‘anї ga mos keladi: okug‘anї keldim (o‘qigani keldim).
Demak, turkiy tillarda fe’l so‘z turkumining kategoriyalari juda rang-barang bo‘lib, ular o‘ziga xos xususiyatlarga ham egaligi bilan ajralib turadi.


Nazorat savollari va topshiriqlar:
1. Turkiy tillardagi ravishlar qanday ma’no anglatadi?
2. Turkiy tillarda ravishlar qanday hosil bo‘lgan?
3. Umumturkiy ravishlarni aniqlang.
4. Qadimgi turkiy ravishlarga qaysilar kiradi?
5. Turkiy tillarga boshqa tillardan kirib kelgan ravishlarni toping.
6. Turkiy tillarda ravishlarda qanday tovush o‘zgarishlari sodir bo‘lgan?
7. Asl ravishlarni qadimgi yozma yodgorliklardan toping.
8. Bobotil davridagi fe’llarga umumiy tavsif bering.
9. Ikkinchi kategoriya affikslariga qaysilar kiradi?
10. Turkiy tillarda fe’l zamonlarining qadimgi davrini tavsiflang.
11. Turkiy tillarda fe’l zamonlarining taraqqiyoti haqida so‘zlab bering.
12. Turkiy tillardagi hozirgi zamon fe’llari qaysilar?
13. Hozitgi-kelesi zamon fe’lining tuslanishi.
14. Aniq hozirgi zamon fe’lining tuslanishi.
15. O‘tgan zamon fe’lining tuslanishi.
16. Uzoq o‘tgan zamon fe’lining tuslanishi.
17. Noaniq o‘tgan zamon fe’lining xususiyatlari.
18. Turkiy tillarda kelasi zamon fe’li.
19. Turkiy tillarda nisbat kategoriyasi.
20. Majhul nasbat haqida so‘zlab bering.
21. O‘zlik nisbati va uning xususiyatlari.
22. Birgalik nisbatining ifodalanishi.
23. Orttirma nisbatning ifodalanishi.
24. Turkiy tillardagi nisbat va mayl kategoriyasining o‘zaro munosabati.
25. Istak mayli.
26. Shart mayli.
27. Muqarrarlik mayliga nisbatan o‘z munosabatingizni bildiring.
28. Turkiy tillardagi bo‘lishsiz fe’llar qanday hosil qilinadi?
29. Turkiy tillarda sifatdoshning ifodalanishi.
30. Sifatdoshlarda zamon.
31. Turkiy tillarda ravishdosh formalari.
32. Turkiy tillarda fe’lning noaniq formasining ifodalanishi.