O‘zbek tilshunosligi kafedrasi «hozirgi o‘zbek tili» fanidan o‘quv- uslubiy majmua

Buncha ravishini buncha olmoshidan farqlash kerak. Olmosh ma’nosidagi buncha so‘zi miqdor tushunchasiga ega. Masalan: Buncha gapni qayerdan topib yozding. Ravish ma’nosidagi buncha so‘zi esa vaqt o‘lchovi darajasi ma’nosini bildiradi. Masalan: Buncha kech qoldingiz².

O‘rin ravishlari ish-harakatning bajarilish o‘rnini ko‘rsatadi. Savollari: qayerga?, qayerda?, qayerdan?, qayoqqa? Masalan, oldinga, oldinda, oldindan, ilgari (yurmoq), olg‘a, chapda, o‘ngda, pastda, pastdan, tashqari(da), quyida, yaqinda (joylashgan), ichkari(da), uzoq(joylashgan), nari (turmoq), nari-beri (surmoq) uzoqdan (ko‘rinmoq).

Payt ravishlari ish-harakatning bajarilish paytini ko‘rsatadi. Savollari: qachon?, qay vaqt? Masalan, avval, oldin, ilgari (bo‘lib o‘tmoq), keyin, so‘ng, hamisha, doimo, har doim, qishin-yozin, ertalab, kechqurun, indinga, uzoq(kutmoq), ba’zan, abadul-abad, yaqinda (ketmoq), bafurja(kelmoq), endi, hali, halitdan, hamon, hozir, hozircha, hanuz.

Sabab ravishlari ish-harakatning bajarilishi sababini bildiradi. Savollari: nega?, nima uchun?

Masalan, noiloj, noilojlikdan, chorasizlikdan, bekordan bekorga, chor- nochor

Maqsad ravishlari ish-harakatning bajarilishi maqsadini bildiradi. Savollari: nega? nima maqsadda?

Masalan, atay, atayin, ataylab, jo‘rttaga, qasddan, azza-bazza (maqsad).

Eslatma! Yuqorida berilgan misollardan ko‘rinib turibdiki, o‘zbek tilida ayrim ravishlar birdan ortiq ma’no guruhida uchraydi. Jumladan, yaqinda, ilgari ravishlari harakatning bajarilish payti yoki o‘rni ma’nolarini ifodalasa, uzoqdan, nari-beri ravishlari holat va o‘rin ma’nolariga, bafurja ravishi holat va payt ma’nolariga, uzoq ravishi esa matn mazmunidan kelib chiqqan holda, ham miqdor, ham payt, ham o‘rin ma’nosiga ega bo‘lishi mumkin.