O‘zbek tilshunosligi kafedrasi «hozirgi o‘zbek tili» fanidan o‘quv- uslubiy majmua


-ma’ruza. Yordamchi so‘zlar va ularning turlari. Ko‘makchilar



Download 1,5 Mb.
bet73/184
Sana24.08.2021
Hajmi1,5 Mb.
#154722
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   184
Bog'liq
O‘zbek tilshunosligi kafedrasi «hozirgi o‘zbek tili» fanidan o‘q

24-ma’ruza. Yordamchi so‘zlar va ularning turlari. Ko‘makchilar.

Reja:

  1. Yordamchi so‘zlar. Ularning o‘rganilishi tarixi. Umumiy xususiyatlari

  2. Turlari: qo‘shimchasimon “ys”lar, sof “ys”lari, yarim “ys”lar.

  3. Ko‘makchilar. Ma’nosi va vazifasi. Turlari

  4. Ko‘makchilar va kelishiklarning o‘zaro munosabati.

  5. Ko‘makchilar konversiyasi. Ularning nutqdagi o‘rni.

Ma’lumki, leksik sath birliklari ikki katta guruhga bo‘linadi: mustaqil so‘z va yordamchi so‘z. Ular orasidagi zidlanishni «ma’noviy va vazifaviy nomustaqillik» tashkil etadi. Bu ziddiyat belgisiga ko‘ra yordamchi so‘z belgili, mustaqil so‘z esa belgisiz a’zo mavqeini egallaydi. Yordamchi so‘z hech qachon mustaqil qo‘llanmaydi, bog‘liq qurshovdagina kela oladi. Mustaqil so‘z esa mustaqil qo‘llanilish va ma’no ifodalash qobiliyatiga ega.

Leksemalarning ma’noviy tasnifida ilk bosqich belgisi “ma’noviy mustaqillik” emas, “ma’noviy nomustaqillik” bo‘lishining sababi – mustaqil leksemaning bu belgiga nisbatan betarafligi. CHunonchi, katta guruhni tashkil etuvchi atoqli ot (Temir, Anor, Gavhar) guruhida, mavhum otda mustaqil ma’noning mavjudligi kishini shubhaga soladi. Mustaqil so‘zda “ma’noviy mustaqillik” belgisi shartli. Assimilyatsiya tilshunoslikda boshqacha, biologiyada esa tamoman o‘zgacha talqin etiladi. [Loy] so‘zi adabiy tilda boshqa, otarchi nutqida esa boshqacha mohiyatini namoyon qiladi. SHunga o‘xshash hodisani sifat, fe’l, ravishda ham ko‘plab uchratish mumkin. Bularning barchasi “ma’noviy mustaqillik” belgisi mustaqil leksemada nisbiy tushuncha, nisbiy belgi ekanligini ko‘rsatadi. SHuning uchun leksemaning ma’noviy tasnifida ilk bosqichning belgisi – “ma’noviy mustaqillik” emas, balki “ma’noviy nomustaqillik”. Ushbu belgi asosidagi ziddiyatda ko‘makchi, bog‘lovchi, yuklama kuchli (belgili) a’zoni tashkil etadi. Sof ko‘makchi, sof bog‘lovchi, sof yuklama hech qachon mustaqil ma’noli so‘z xususiyatiga ega bo‘la olmaganligi tufayli uning guruhiga o‘ta olmaydi.




Download 1,5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish