O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi” fanidan O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2021

Grafika. orfografiya.
Grafika (yunoncha - yozma) tildagi tovushlami ifodalovchi shakliy vositalar tizimi (sistemasi)dir. Har bir tovush uchun olingan maxsus shakl harf deyiladi. Harf tovushning in’ikosi bo‘lib, ikkilamchi hodisa (tovush birlamchi) hisoblanadi. U qo‘l bilan yozilib, ko‘z bilan “terib olinadigan” birlikdir. Muayyan tartibda joylashtirilgan harflar alifbo (alfavit) deyiladi.
Orfografiya (yunoncha orthos “to‘g‘ri”, grapo - “yozaman”) so‘zlaridan olingan bo‘lib, to‘g‘ri yozish yoki imlo qoidalari haqidagi bo‘lim. Adabiy til ma’lum me’yorlarga ega ekanligi bilan shevalardan ajralib turadi. Orfografik me’yorlar yozma nutqning xususiyatlarini ochib beradi. Orfografiya so‘zlarning, qo‘shma so‘zlarning yozilishi, bosh harflar imlosi, bo‘g‘in ko‘chirish haqidagi qoidalar tizimidan iborat.
2-topshiriq.Til va yozuv haqidagi ma‘lumotlarni o`rganib, ularni Venn diagrammasi asosida solishtiring.


4-MAVZU: O'ZBEK ADABIY TILI ME'YORLARI.


Fonetik, leksik-semantik me'yor. Orfografik, orfoepik me'yor. Morfologik va sintaktik me'yorlar. So'z yasash me'yorlari.

Leksik me'yorlar deganda nutq jarayonida umumxalq tiIida mavjud bo'lgan so'zlarni to'g'ri tanlash va o'rinli ishlatish tushuniladi. Dialektizimlar va adabiy til me'yori doirasida me'yorni belgilash tilimizdagi mas'uliyatli masalalardan biri sanaladi. O'zbek tilida aynan ekvivalentlari mavjud va varvarizm sifatida qaraladigan nu, tak, vot, sovsem, voobujye, tolko kabi so'zlarning ishlatilishi ham ijobiy hodisa emas. Bu yerda ham me'yor buzilgan.

O‘zbek adabiy tilida quydagi me’yorlar mavjud:





Fonetik me'yor. Hozirgi o'zbek adabiy tili uchun 6 ta unli, 24 ta undosh tovushlarning qo'llanishi me'yor hisoblanadi.
Leksik -Semantik me'yor. Hozirgi o'zbek tilining lug'aviy me'yori deganda, so'z variantlarining x,amma uchun tushunarli bo'lgan ko'rinishini tanlab olish tushuniladi. Lug'aviy me'yor imlo, talaffuz va tarjima lug'atlarida o'z aksini topgan bo'ladi.