O‘zbek tilining leksik qatlamlari

O‘zbek tilining leksik qatlamlari.

• Reja:
• So‘z - leksikologiyaning o‘rganish obyekti sifatida.
• So‘zlardagi bir ma’nolilik va ko‘p ma’nolilik.
• So‘zlarning shakl va ma’no munosabstiga ko‘ra turlari.
• Ijtimoiy leksika. Sohaviy leksika.

Leksikologiya

Leksikologiya yunoncha lexikos – “lug`at”, logos “ta`limot”, so`z haqidagi, so`z ma`nolari haqidagi ta`limot. L.ning asosiy muammolaridan biri soʻzning mustaqil til birligi sifatida mavjudligi masalasidir. L.da soʻzlarning maʼno jihatdan oʻzaro bogʻlangan, yaʼni monosemiya, polisemiya, sinonimiya, antonimiya, suz maʼnolarining erkin yoki bogʻliq holda boʻlishi kabi masalalari ham oʻrganiladi. Leksika muayyan bir tizim sifatida koʻrilganda, soʻz maʼnolari va tushunchalarning oʻzaro bogʻliq holda boʻlishi koʻzda tutiladi. L. lugʻat tarkibining amalda ishlatilishi va taraqqiyoti qonuniyatlarini, soʻzlarning uslubiy jihatdan tasni-fiy tamoyillarini ishlab chiqadi. Shuningdek, soʻzlashuv va adabiy tillarda foydalanish meʼyorlarini, professionalizm, dialektizm, arxaizm, neologizm, leksikalashgan soʻz birikmalarini meʼyorlashtirish kabi masalalarni tahlil etadi hamda bular haqida muayyan xulosalar chiqaradi.
SO’ZNING IKKI XIL MA’NOSI MAVJUD. SO’ZNING BORLIQDAGI NARSA, BELGI, HARAKAT, MIQDOR KABI TUSHUNCHALAR HAQIDAGI MALUMOTI LUG’AVIY MA’NO DEYILADI. OT, SIFAT, SON, FEL, RAVISH ATASH MANOSIGA EGA. (OLMOSH ATASH MANOSIGA EGA BO’LGAN SO’ZGA ISHORA QILADI. ) LUG’AVIY MANO USTIGA QO’SHILIB, SO’ZNING SHAKLIY QISMI ORQALI IFODALANGAN VA UNING MA’LUM TURKUMGA MANSUBLIGINI, GAPDA QANDAY VAZIFA BAJARISHINI KO’RSATUVCHI MA’NO SO’ZNING GRAMATIK MA’NOSI HISOBLANADI. MASALAN: KITOBLARIM KO’P. LUG’AVIY MA’NOSI –O’QUV QUROLI GRAMMATIK MA’NOSI - OT, BOSH KELISHIKDA, EGA. QIZIL ATIRGULLAR OCHILDI. LUG’AVIY MANOSI-BELGI, RANG. GRAMATIK MANOSI- SIFAT, ODDIY DARAJA, ANIQLOVCHI. TOG’GA CHIQDIK. LUG’AVIY MA’NOSI-HARAKAT. GRAMATIK MA’NOSI-FE’L, O’TGAN ZAMIN, KESIM.