O‘zbek tilini sohada qo‘llanilishi” fanidan O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2021

2-topshiriq. Matnni o’qing. Matndan foydalanib ichki manba asosida yasalgan iqtisodiy terminlarga misol keltiring.

TERMINLARNING YASALISHI







Shakldosh so‘zlar - Ma’lum bir umumiy so‘zlar bir xil ma’no anglatishi mumkin, lekin, ular turlicha talaffuz qilinadi va ma’no jihatdan o‘zgaradi. Masalan: qurg‘oqchilik Avstraliya bug‘doy ekinlariga ta’sir qildi. Tezda narxning oshishi ta’siri talabning kamayishiga olib keldi.
Boshqa tillardan kirib kelgan so‘z va iboralar Akademik matnlarni o‘qish mobaynida boshqa tillardan (odatda lotin, nemis va fransuz) kirib kelgan so‘z va iboralarni uchratish mumkin va bu kabi so‘zlar ajratib yoziladi. Siz bu iboralarni yozuvda qo‘llamasligingiz mumkin, lekin, ularni o‘qish davomida tushunish juda muhimdir.
Qisqartma so‘zlar - Qisqartma so‘zlar tildagi eng muhim va keng tarqalgan bo‘lib, ularni qo‘llash qulay va oson hisoblanadi. Talabalar oddiy va murakkab qisqartmalarni bilishlari juda muhim.
Qisqartma so‘zlar turlari.Qisqartma so‘zlar biror so‘z va iborani qisqartma shakli hisoblanadi. Quyida turli xildagi qisqartmalar berilgan.
Qisqartma so‘zlar -Odatda, norasmiy yoki so‘zlashuv usulda qo‘llaniladigan qisqartmalardan iborat.
Akronim - bu kabi qisqartmalar so‘zlarning bosh harflaridan tuziladi. Masalan, OITS-orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi. Bu kabi qisqartma-akronimlar bir so‘z sifatida talaffuz etiladi.
Boshqa turdagi qisqartmalar - ular yakka tarzdagi harflarning yig‘indisi. Masalan, AQSH - Amerika Qo‘shma Shtatlari, BMT - Birlashgan Millatlar Tashkiloti. Ushbu turga kiruvchi ko‘pchilik qisqartmalar qanday so‘zlardan tuzilgani noma’lum bo‘lib qoladi. Misol uchun, DVD, DNK.
Punktuatsiya - Ba’zi qisqartma so‘zlardan foydalanilganda, albatta, ularni nuqta bilan yakunlash kerak bo‘ladi (1 mln. = 1 million).
Akronim va boshqa turdagi qisqartma so‘zlarda tinish belgisi (nuqta) qo‘llanilmaydi (masalan, AQSH yoki BMT).
Sinonimlar – yozillishi har xil, lekin, bir xil mazmunga ega bo‘lgan so‘zlar hisoblanadi. Professional yozuvchi sinonimlarni bir xillikdan qochish va o‘quvchini asarga jalb qilish maqsadida qo‘llaydi.