|
Davlat tili to'g'risidagi qonunning 7- ,9- ,10-moddalari mazmuni
Reja:
O‘zbek tiliga Davlat tili maqomi berilishi haqida.
7-,9-,10-moddalarining to‘liq matni.
Davlat tili tushunchasi.
Davlat tili haqidagi hujjatlar va ularning mazmun-mohiyati.
O‘zbek tiliga Davlat maqomi berilishi ezilgan xalq hayotida unutilmas tarixiy voqea bo‘ldi. Bu, albatta, osonlikcha qo‘lga kiritilgan emas edi. Shuro tuzumi o‘sha vaqtda o‘zini saqlab qolishga o‘rinayotgan vaqt edi. Mazkur hujjat dastlab 1989 yilning boshida «O‘zbekiston SSRning tillar to‘g‘risidagi qonuni» loyixasi sifatida muhokamaga taqdim etilgani ham shundan dalolat beradi.
Qonun asoslari hayotiy ehtiyoj darajasida qayta yaratildi va yangi loyiha yana umumxalq muhokamasiga havola etildi.
O‘zbek tiliga Davlat tili maqomi berish haqida qonun qabul qilingan o‘sha tarixiy sessiyada Prezidentimiz jiddiy kurashlar va qizg‘in bahsu munozaralarga yakun yasab, shunday deydi; «Kattami, kichikmi, har bir xalq ona tilini hurmat qiladi. O‘z ona tilini bilmagan kishi o‘z mojarasi va o‘z ildizini ham bilmay o‘tadi. Bunday odamning kelajagi bo‘lmaydi.»
Bu qonunda O‘zbekistonda yashayotgan har bir millat va elat tillari doimo hurmat qilinishi kafolatlanadi.
Mana shu o‘tgan davr ichida ona tiliga ixlos va ehtirom ko‘rsatishi borasida keng qo‘lamli ishlar amalga oshirildi.
1989 yilda bolalar bog‘chalaridan oliy o‘quv yurtlarigacha o‘zbek tili va adabiyoti o‘qitilishi yo‘lga qo‘yildi va Milliy universitetda bu jarayonni nazorat etuvchi o‘quv-uslubiy bo‘lim tashkil etildi.
Shu bilan bir qatorda, oliy o‘quv yurtlarining o‘zga tilli tizimida o‘zbek tili bo‘yicha saboq joriy qilindi hamda shunga ixtisoslashgan kafedralar tashkil etildi., davlat tili bo‘yicha imtixon topshirish tartibi yo‘lga qo‘yildi.
Korxonalar, idoralar va jamoat tashkilotlarida Davlat tilini o‘rganish kurslari joriy qilindi.
Toponimiya komissiyalari tuman, shahar, viloyat hokimliklari qoshida, toponimiya komissiyasi esa Vazirlar Mahkamasi qoshida tuzildi.
Maktab, oliy o‘quv yurtlari uchun darslik va qo‘llanmalarning Davlat tilida yaratilishi, davlat korxonalari, muassasa va tashkilotlarida ishning mazkur tilda olib borilishi tilimiz uchun yangi imkoniyatlar ochdi
O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi respublika hududida yashovchi millat va elatlarning o‘z ona tilini qo‘llashdan iborat konstitutsiyaviy huquqlariga monelik qilmasligi, Fuqarolar millatlararo muomala tilini o‘z xohishlariga ko‘ra tanlash huquqi mavjudligi, Respublikasida davlat tilida faoliyat ko‘rsatadigan, milliy guruhlar zich yashaydigan joylarda esa — ularning tillarida faoliyat ko‘rsatadigan maktabgacha tarbiya bolalar muassasalarini tashkil etish ta’minlanishi O‘zbekiston Respublikasining qonunlari, davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining boshqa hujjatlari davlat tilida qabul qilinadi va e’lon etilishi Mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining hujjatlari davlat tilida qabul qilinadi va e’lon etiladi. Muayyan millat vakillari zich yashaydigan joylarda mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining hujjatlari respublika davlat tilida hamda mazkur millat tilida qabul qilinishi davlat hokimiyati organlarida ish sudlov ishlari notarial harakatlar fhdyo televideniya va noshirliok ishlari davlat tilida yuritilishi hamda muayyan millat vakillari ko’p yashaydigan joylarda shu tilga tarjima qilinishi qonunning eng muhim jihatlari.
7-modda
O‘zbekiston Respublikasida muassasa, korxona, tashkilot va birlashmalarda ish respublika davlat tilida yuritiladi.Mehnat ahlining ko‘pchiligi o‘zbek tilini bilmaydigan korxona, muassasa, tashkilot va birlashmalarda ish respublika davlat tili bilan bir qatorda rus tili yoki boshqa tillarda ham olib boriladi. Bunday korxonalarning ro‘yxati xalq deputatlari rayon, shahar Sovetlarining taqdimiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Ministrlar Soveti tomonidan belgilanadi.Umumittifoq tasarrufidagi korxonalarda ish respublika davlat tili bilan bir qatorda rus tilida ham yuritiladi.
9-modda
O‘zbekiston Respublikasi davlat hokimiyati va boshqaruv organlar umumittifoq tashkilotlari bilan munosabatlarda millatlararo muomala tilini qo‘llaydilar.
Ittifoqdosh va avtonom respublikalar, shuningdek xorijiy davlatlar bilan bo‘ladigan aloqalarda taraflar uchun maqbul til qo‘llanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
