O`zbek tili va adabiyotini o`qitish metodikasi

2. Adabiy-ijodiy to‘garak. Adabiy-ijodiy to‘garakda o‘quvchilar ijodidan namunalar – she’r, hikoya, maqola, insho va dasturda sinfdan tashqari o‘qishga tavsiya etilgan asarlar o‘qib, tahlil qilinadi. Shu yo‘l bilan o‘quvchilarda ijodkorlikka havas uyg‘otiladi, asarni tahlil qilish malakalari tarbiyalanadi.

3. Drama to‘garaklari. Drama to‘garagida ham dasturda sinfdan tashqari o‘qishga tavsiya etilgan dramatik asarlar o‘qilib, tahlil qilinadi, shu orqali o‘quvchilarda obraz yaratishga ishtiyoq tuyg‘usi, aktyorlik faoliyatiga tayyorgarlik ishlari olib boriladi, dramatik asarlarni ijod qilishga rag‘bat uyg‘otiladi,o‘quvchilarning dastlabki ijod namunalari o‘qituvchi tomonidan tahlilga tortiladi, yutuq va kamchiliklari ko‘rsatiladi.

Shunday ekan, to‘garak ishini to‘g‘ri tashkil etishning omillari nimalardan iborat?

1. Adabiyot o‘qituvchisi o‘quv yilining boshida to‘garakning me’yoriy hujjatlarini ishlab chiqishi lozim: TM tomonidan tasdiqlangan Nizom; dastur; ish rejasi; to‘garak a’zolari ro‘yxati; o‘tkazilgan mashg‘ulotlar mazmuni va talabalar davomatini qayd etish jurnali; to‘garak faoliyati haqida yozma hisobotlar berib borish.

2. Adabiyot o‘qituvchisi to‘garakka o‘quvchilarni jalb qilish maqsadida targ‘ibot-tashviqot ishlarini olib borishi kerak.

3. To‘garak – o‘qituvchi va o‘quvchilarning ixtiyoriy tashkiloti, ammo uni o‘tkazish va qatnashish doimiy, majburiy.

4. To‘garakning muvaffaqiyati a’zolarning ko‘p yoki ozligiga emas, balki mashg‘ulotning jonli va qiziqarli olib borilishiga bog‘liq.

5. To‘garakda o‘qituvchining vazifasi boshqarish, muntazam ishlashni ta’minlash, tashkiliy ishlarga rahbarlik qilishdir. Shu bois dastlabki yig‘ilishdayoq to‘garakning maqsad va vazifalari bayon etiladi, guruh boshlig‘i va kotiba saylanadi, mashg‘ulot mavzulari va o‘tkazilish vaqti oldindan ma’lum qilinadi.

6. Mashg‘ulot bir yarim, ikki soatdan oshmasligi lozim (o‘quvchilar turli yoshda ekanligini inobatga olish kerak).

7. Mashg‘ulot belgilangan vaqtda o‘tkazilishi shart. Bu doimiylik va o‘quvchilar intizomini mustahkamlaydi.

8. Adabiyot to‘garagi tor doiradagi nomiga o‘tkaziladigan mashg‘ulot emas, badiiy adabiyot namunalarini tashviq qilishning bir shakli, ijodkor mahoratini o‘rganish va o‘quvchi ijodiy qobiliyatini o‘stirishning vositasiga aylanishi kerak.

9. To‘garakdagi ishning metod va usullari rang-barang bo‘lishi kerak. Mashg‘ulotlarning bir xilda o‘tkazilishi o‘quvchini zeriktiradi, shunday ekan, ko‘rgazmali qurollar, muammoli, o‘yin hamda axborot texnologiyalaridan maqsadli, o‘z o‘rnida hamda unumli foydalanish ish sifatining va mashg‘ulot samaradorligining oshishiga xizmat qiladi.

10. Adabiyot to‘garagining muvaffaqiyatini to‘garak rahbarining bilimi, ijodiy qobiliyati, san’atni anglashi va his qilishi, yoshlar ishiga to‘g‘ri, xoliso‘zbek baho berishi, umuman olganda, fidoyiligi ta’minlaydi.

Namuna: Toshkent shahridagi 110-o‘rta maktab adabiyot to‘garagi mashg‘ulotlar rejasiga Oybekning Navoiy romanini to‘liq o‘qish va tahlil qilish kiritilgan bo‘lib, bu mashg‘ulot adabiy seminar tarzida olib borilishi ko‘zda tutilgan. Mashg‘ulotda quyidagi reja asosida ish olib borilishi e’lon qilingan:

I. O‘quvchilarning quyidagi mavzudagi ma’ruzalari:

1. Navoiy romani – XV asr hayotining yorqin namunasi.

2. Navoiy davri va madaniy hayot.

3. Navoiy zamondoshlarining taqdiri.

4. Navoiy obrazi.

5. Navoiy romani – Oybek badiiy mahoratining yuksak namunasi.

II. To‘garak a’zolarining muammoli savollar yuzasidan bahs-munozarasi.

III. Oqituvchining mashg‘ulotni yakunlovchi xulosa-ma’ruzasi.

Mashg‘ulot kuni Oybek asarlarining ko‘rgazmasi tashkil qilinishi, romanning turli tillardagi nashrlari, karton qog‘ozlarga badiiy so‘z ustalarining roman haqidagi fikrlaridan sitatalar yozib qo‘yish ishlari ham rejalashtirilgan. Bu ishlarning muvaffaqiyatini to‘garak a’zolari tomonidan asarning to‘liq o‘qilganligi va mufassal tahlilga tayyorgarligi ta’minlaydi.