O`zbek tili va adabiyotini o`qitish metodikasi

Marg‘uba Mirqosimova adabiy tahlil borasida uzluksiz izlanishlarni amalga oshirmoqda. U shu sohaga alohida qiziqish bildirib kelayotgan metodist olimadir. O‘quvchilarda adabiy tahlil malakasini shakllantirish va takomillashtirish asoslari»⁴⁴ kitobi olimaning bu yo‘nalishdagi eng so‘nggi yutuqlaridan biri sifatida baholanishi mumkin. Unda muallif o‘quvchilarni adabiy tahlilga o‘rgatish bir bos-qichdagina amalga oshirib bo‘ladigan ish bo‘lmasdan, unga uzviylik va uzluksizlik tamoyili asosida yondashilganidagina tegishli samara berishi mumkinligini ishonchli dalillar yordamida ko‘rsatib beradi. Buning asosi sifatida esa u badiiy tahlilning elementar namunalarini boshlang‘ich sinflardanoq boshlash kerakligini ko‘rsatadi. Bu haqda olima shunday yozadi:

«Dastur talabiga ko‘ra V – VII sinflarda adabiy materialni o‘rganish jarayonida o‘quvchining to‘g‘ri, tez, ravon o‘qish malakasini hosil qilishga, og‘zaki va yozma nutqini, bog‘lanishli nutqini rivojlantirishga, so‘zlarni qo‘llash, so‘z ma’nosini, uning tovush xususiyatlarini o‘rganish; jumlalar va gaplar tuzish vositasida o‘z mulohazalarini mantiqiy izchillikda, tasviriy ifodalardan foydalanib bayon etish; asarni qayta hikoyalash, o‘quvchini kuzatgan hodisalari yoki rasmlar vositasida mustaqil hikoya to‘qishga o‘rgatish lozim. Natijada, boshlang‘ich sinf o‘quvchisida adabiy materialni o‘qib o‘rganish, uning mazmunini o‘zlashtirish, kitob ustida ishlash ko‘nikmalari shakllantiriladi. Tayanch sinflarda esa bunday ko‘nikmalarni yanada rivojlantirish zaminida adabiy asarning qurilishini o‘rganish, badiiy obraz mohiyatini anglash, estetik didni tarbiyalashga e’tibor qaratiladi»⁴⁵.

Kitobda o‘quvchilarning adabiy tahlil malakasini shakllantirishning ilmiy-metodik asoslarini ko‘rsatishga alohida e’tibor berilganligini ta’kidlash joiz. Unda yozuvchi mahoratini o‘rganish muammolari ham tahlilga tortilgan. Muallif bu fikrlar isboti uchun Abdulla Qahhor, Atoiy, Alisher Navoiy hayoti va ijodidan misollar keltiradi. Adabiy-nazariy tushunchalarni o‘rganishda izchillikning o‘rni va ahamiyati ham kitobda o‘rinli ko‘rsatib beriladi. Unda umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-9-sinflari davomida o‘rganiladigan adabiy-nazariy tushunchalar tahliliga keng o‘rin berilgan. Mazkur kitob ilk marta akademik litsey va kasb-hunar kollejlaridagi adabiy ta’lim muammolariga dahl qilishi bilan ham e’tiborlidir.