o’zbek tili va adabiyoti ta’lim yo’nalishi bo’yicha bakalavr darajasini olish uchun “O’zbek tilida leksik okkazionalizmlar”

gurlagan
 ishq o’ti. 
(U. 
Nosir)
─
Kolxozdan keldingizmi? ─Kechirasiz, 
gulxozdan
kelyapman. ─Bir narsani 
kollektiv bo’lib... ─
Gullektiv
 bo’lib, ─ dedi Zoyir ─Kallapushni... ─
Gullapushni
 
deng-e!
(N.Aminov) 
Misollardagi 
yaylog’i, gurlagan
okkazionalizmlari 
yaylov, gurullagan
so’zlarini noto’g’ri talaffuz qilish tufayli paydo bo’lgan. SHe’riy talab shunday 
talaffuz etishni taqozo etadi, 
yaylog’i - bog’i
tarzida qofiya vujudga kelgan; 
gurlagan
okkazionalizmi esa oddiy so’zlashuv nutqida ishlatiladigan 
gurullagan
so’ziga nisbatan ixcham, she’riy shakl ehtiyojiga ko’ra yaratilgan. Misoldagi 
kolxoz
ni
gulxoz, kollektiv
ni
gullektiv, kallapo’sh
ni
gullapo’sh
tarzida buzib 
talaffuz qilish o’tkir yumoristik vaziyatni vujudga keltirgan. Quyidagi misoldagi 
so’zlarning talaffuzi ham orfoepik me’yorga to’g’ri kelmaydi. Ana shu to’g’ri 
kelmaslik okkazionallikni vujudga keltirgan va kulguli nutq vaziyati ifodalangan: 
Barra soqol 
boltashakul
qaychulanub soz Va yana aft-angorimiz mullaga taqqos 
Va yana til ostiga besh-olti cho’qim nos. Eski shahar bozoridan olg’on semiz g’oz, 
Rasta kezib yurduk lapang g’ozga qilib mos. 
(A.Obidjon) 
Bu she’riy misralardan kelib chiqadigan umumiy nutqiy vaziyat kulgi 
uyg’otish. Ana shu maqsad bilan 
boltashakl
o’rnida 
boltashakul
, 
qaychilanib
o’rnida 
qaychulanub
ishlatilgan. 
Badiiy nutq okkazionalizmlari muayyan badiiy-estetik vazifa bajaradi. 
Bunday vazifa okkazionalizmlarning tabiatidan, mohiyatidan kelib chiqadi. Bu