O‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi «O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi» fani bo‘yicha tayyorlangan

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI


FARG‘ONA POLITEXNIKA INSTITUTI

“TASDIQLAYMAN”

Yengil sanoat va to‘qimachilik
fakulteti dekani: ______ R. Anorov
“___”_______ 2021-yil

“O‘ZBEK TILI VA ADABIYOTI” KAFEDRASI

«O‘zbek tilini sohada o‘llanilishi »fanidan
BAHOLASH MEZONI


Bakalavriatning barcha yo’nalishlari uchun

F A R G‘ O N A - 2021
Fanning baholash mezoni talabalar tomonidan belgilangan bilim va ko‘nikmalarga erishish darajasini belgilash uchun sinov materiallari (joriy vazifalar (topshiriqlar), testlar, savollar va boshqalar) va ulardan foydalanish usullari to‘plami hisobanadi.
Fanning baholash mezoni talabalarning o‘zlashtirish ko‘rsatkichi, oraliq va yakuniy baholash jarayonida qo‘llaniladi.
Fanning baholash mezonlari quyidagi normativ va me'yoriy hujjatlar asosida tayyorlandi:
– O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirining 2018-yil 9-avgustdagi 19-2018-son buyrug‘i. Oliy ta'lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish va baholash tizimi to‘g‘risidagi Nizom (25.08.2018-yilda №744 buyrug‘ bilan tasdiqlangan) bakalavriat ta'lim yo‘nalishlarining malaka talablari.
- O‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi uslubiy kengashining 2021-yil ­­­«26»- avgust 1-son majlisida muhokama etildi va ma'qullangan.


Tuzuvchi: kat. o‘qit. Tursunova F.G‘.
Kafedra mudiri: kat. o‘qit. Nishonov U.I.


Fan bo‘yicha talabalarning bilimiga, ko‘nikma va malakasiga qo‘yiladigan talablar


Talabaga kurs tugagandan keyin ishlab chiqarish va ilmiy maqsadlar uchun zarur bo‘lgan axborotni topish uchun mutaxassislik bo‘yicha adabiyotni o‘qish talablari qo‘yiladi. Ixtisoslikka oid mavzularda muloqot olib borishni, yozma ma'lumotlar berishni, nashr etiladigan oynoma, ilmiy ommabop jurnallar, axborot va elektron ma'lumotlardan foydalanish, annotasiya qilish va tarjima qilish malakalarini shakllantirish. jarayonida ilg‘or pedagogik, axborot texnologiyalardan , elektron darsliklar, internet manbaalaridan tanqidiy, ijodiy, samarali foydalanish vazifalari qo‘yiladi. Xalqaro hamkorlikning rivojlanishini e'tiborga olgan holda talabalarni og‘zaki muloqotga tayyorlash, mutaxassislikni nazarda tutish.
Og‘zaki nutqni shakllantirishda ilmiy ommabop, manaviy ma'rifiy, madaniy matnlar O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, tashqi iqtisodiy aloqalarga oid mavzularni kamrab olish.
Talabalarda o‘zbek tilidagi matnlardan ma'lumot olish ko‘nikmalarini rivojlantirish tanishish uchun o‘qish, sinchiklab o‘qish, ko‘z yugurtirib o‘qish turlarini shakllantirish.
O‘zbek tilida mutaxassislik doirasida muloqot olib borish uchun dastur talabida talabalarga atamalar, atama birikmalari, o‘zbek tilining grammatik va leksik, uslubiy xususiyatlari haqida ma'lumot berish vazifalari qo‘yilgan.


Fanning o‘quv rejadagi boshqa fanlar bilan o‘zaro bog‘liqligi va uslubiy jihatdan uzviy ketma- ketligi
“O‘zbek tilini sohada qo‘llanilishi ” fani dasturini amalga oshirish uchun o‘quv rejasida rejalashtirilgan mavzulardan yetarli bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishni talab etadi.
Bu fanni mukammal o‘rganish uchun talabalar o‘zbek tili tovush tizimi morfologiyasi, strukturalari, o‘zbek tilida fikr ifodalay olishni bilishi kerak. Ilmiy atamalarni tushunish, ilmiy-texnik adabiyotlaridan ma'lumot olish, xorijiy kamkasabalari bilan muloqotga kirishlari, Vatanga sadoqat, milliy an'analar, urf-odatlar haqida ma'lumot berish va fikr almashish.


Fanning ishlab chiqarish sohasidagi o‘rni
Fandan yetarli bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lgan talabalar sanoat ishlab chiqarish korxonalarda davlat tilida yuritilayotgan hujjatlarning savodli tarzda bayon etayotganligiga mas'uldirlar. Talabaning og‘zaki nutqi ravon bo‘lib, yozma nutq qoidalarini mukammal egallagan bo‘lsa, sanoat texnologik ishlab chiq arish qurilmalarida borayotgan jarayonlarni, jarayonlarning fizik-kimyoviy asoslarini, qurilmalarning uzviy bog‘liqlik rejim me'yorlarini, ishlab chiqarish texnologiyasining optimal ko‘rsatkichlari haqida batafsil ma'lumot berish imkoniyatlariga ega bo‘ladi.


«O‘ZBEK TILINING SOHADA QO‘LLANILISHI »FANIGA AJRATILGAN O‘QUV SOATLARI HAJMI

Mashg‘ulot turi	Umumiy soat	I semestr	II semestr	Nazorat turi va shakli	Baholash muddati	Yakuniy nazorat
Amaliy	60			1-ON-test	17- hafta	Test
Mustaqil ta’lim	60
JAMI:	120

Talabalar O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirining 2018-yil 9-avgustdagi 19-2018-son bo‘yrug‘i bilan tasdiqlangan "Oliy ta'lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish va baholash tizimi to‘g‘risidagi NIZOM"i hamda «O‘zbek tilini sohada o‘llanilishi » fanidan talabalar bilimini nazorat qilish turlari va baholash mezonlari bilan fan o‘qituvchisi tomonidan birinchi mashg‘ulotda tanishtiriladi.
Talabalar bilimini baholash 100 ballik tizimda amalga oshiriladi.
Fan bo‘yicha talabalarning bilim, ko‘nikma va malakalariga quyidagi talablar qo‘yiladi. Talaba:
«O‘zbek tilini sohada o‘llanilishi » fanidan talabalar quyidagilarni o‘zlashtirishi talab etiladi:
- dasturda ko‘rsatilgan barcha mavzularni o‘zlashtirgan bo‘lishi;
- mustaqil ravishda berilgan mavzu bo‘yicha hikoya tuza olishi;
- o‘zining bilim darajasi va savodxonligini ko‘rsata olishi;
- fikrni ravon, lo‘nda, to‘g‘ri ifoda etishi;
- grammatik topshiriqlarni to‘g‘ri bajara olishi;
- tarjimada jumlalarni to‘g‘ri tuza olishi.
«O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi »fanidan talabalarning faoliyati baholash uchun topshiriqlar mazmuni
"Oliy ta'lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish va baholash tizimi to‘g‘risidagi NIZOM"ning 2-bob 10-bandiga asosan talabaning amaliy, laboratoriya mashg‘ulotlari va mustaqil ta'lim topshiriqlarini bajarishi, shuningdek uning ushbu mashg‘ulotlardagi faolligi fan o‘qituvchisi tomonidan baholab boriladi. Fan bo‘yicha joriy baholash o‘quv mashg‘ulotlari davomida
o‘kaziladi. Amaliy mashg‘ulotlarda joriy baholash og‘zaki so‘rov, test o‘tkazish, suhbat, nazorat ishi, kollekvium, mustaqil ta'lim va uy vazifalarini tekshirish kabi shakllarda o‘tkazilishi mumkin.
Amaliy mashg‘ulot
Amaliy mashg‘ulotlarga tayyorgarlik ko‘rishda amaliy mashg‘ulotlarni bajarish uchun mo‘ljallangan uslubiy qo‘llanmada kedtirilgan savollar va topshiriqlardan foydalaniladi.
Amaliy mashg‘larga tayyorgarlik ko‘rish uchun:
- dars mavzusi bo‘yicha nazariy materiallarni o‘rganish;
- berilgan savollar va topsiriqlarga ijodiy-tanqidiy yondoshish.
- uy vazifasini bajarish amaliy mashg‘larga tayyorgarlikning bir qismidir.



ORALIQ NAZORAT TURI BO‘YICHA TALABALAR BILIMINI BAHOLASH MEZONLARI
Oraliq baholash: "Oliy ta'lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish va baholash tizimi to‘g‘risidagi NIZOM"ning 2-bob 5-bandiga asosan talabalar bilimini nazorat qilish oraliq va yakuniy nazorat turlarini o‘tkazish orqali amalga oshiriladi.
Oraliq nazorat turini o‘tkazish va mazkur nazorat turi bo‘yicha talabaning bilimini baholash tegishli fan bo‘yicha o‘quv mashg‘ulotlarini olib borgan professor-o‘qituvchi tomonidan amalga oshiriladi.
Yakuniy baholash: Yakuniy nazorat turini o‘tkazish va mazkur nazorat turi bo‘yicha talabaning bilimini baholash o‘quv mashg‘ulotlarini olib bormagan professor-o‘qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. Tegishli fan bo‘yicha o‘quv mashg‘ulotlarini olib borgan professor-o‘qituvchi yakuniy nazorat turini o‘tkazishda ishtirok etishi taqiqlanadi. Talaba fan bo‘yicha yakuniy nazorat turi o‘tkaziladigan muddatga qadar oraliq nazorat turini topshirgan bo‘lishi shart. Oraliq nazorat turini topshirmagan, shuningdek ushbu nazorat turi bo‘yicha o’tish ballini to’play olmagan talaba yakuniy nazorat turiga kiritilmaydi.
Oraliq nazorat shakli
Oraliq nazorat jami 30 ta variant tuzilgan bo‘lib, test shaklida o‘tkaziladi. Har bir variantda 30 tadan savol kiritilgan. Variantdagi topshiriqlar quyidagi bo‘limlarni o‘z ichiga oladi:

1. 
   Stilistiks.
   
2. 
   Leksikologiya.
   
3. 
   Terminologiya.
   
4. 
   Davlat tilida ish yuritish.
   
5. 
   So‘z yasalishi.
   

NAMUNA: 1-VARIANT

Bir unli yoki bir undosh almashtirilsa, ma'nosi o‘zgaradigan so‘zlar qatorini toping. A. qalam, dona B. sa'va, qal'a S. ziyrak, tiyra D. qattiq, ushshoq 2. Faqat ochiq bo‘g‘inli so‘zlarni toping. A. maktab, dorvoz, ko‘ngil B. hamisha, bari, ma'no S. gulzor, safsargul, inson D. singil, dengiz, tongi 3. Bo‘g‘inga ajralmaydigan so‘zlar qatorini toping. A. farq, tong, gramm B. oqil, mutolaa, toifa S. sportchi, konstruktor, transport D. ilgari, jarima, shabada 4. Fonetik yozuv asosida yozilgan so‘zlar qatorini toping. A. dum-dumaloq, kulib, yigitcha B. buyruq, sanoq, shahrim S. shakl, sport, monolog D. o‘qiyoldi, yettovi, bayroq 5. Noto‘g‘ri yozilgan so‘zlar qatorini aniqlang. A. muomila, avf, nasil B. ma'sud, xayr, axbor S. sumbul, ahloq, prosess D. milion, hulq, shamba 6. To‘g‘ri yozilgan so‘zlar qatorini toping. A. xabar, baxt, paxta B. axborat, taqsim, guluston S. rahim, mehir, muvofaqiyat D. kuyundi, tushundi, qutildi 7. Qo‘sh undoshlardan biri tushirilganda ma'nosi o‘zgarmaydigan so‘zlar qatorini aniqlang A. tilla, qattiq, ushshoq B. gulli, xolli, yo‘llamoq S. essiz, tilli, ellar D. naqqosh, avval, izzat 8. X va H undoshi almashtirilganda, ma'nosi farqlanuvchi so‘zlar qatorini aniqlang. A. xalq, taxt, daraxt B. xol, uxlamoq, xat S. xabar, taxta, sho‘x D. shoxi, xam, xil-xil 9. Bosh harflar imlosiga oid xatoga yo‘l qo‘yilgan qatorni toping. A. O‘zbekiston Respublikasi oliy majlisi B. " O‘zbekiston qahramoni" unvoni S. "Kecha va kunduz" romani D. Sirdaryo, Katta Farg‘ona kanali 10. Urg‘u ma'no farqlaydigan so‘zlar qatorini toping. A. yangi, suzma, shaharcha B. egamiz, tinchi, hilol S. bog‘lar, ishlar, turna D. mashq, oshiq, hamma 11. Urg‘u olmaydigan grammatik vositalar qo‘shilgan so‘zlar qatorini toping. A. kimdir, ishchi, senday B. kitob-ku, bola-da, yangicha S. mehnatkash, xumdon, gullamoq D. hammasi, zavqli, bariga 12. Adabiy talaffuz me'yorlari buzilgan gap berilgan qatorni toping. A. Mehmonga dastaxon yozib, nondi sindir. B. Birozdan keyin yengi qo‘shiq boshlandi. S. Dalivoy ushta kitop olip chiqti. D. Maxtovlardan behat xursan bo‘lavermang. 13. Talaffuzi va imlosida farqi bor so‘zlar qatorini toping. A. doim, biolog, Naima B. muallim, matbaa, taajjub S. kilogramm, progress, muvaffaqiyat D. taqsim, murod, o‘ttizta 14. Bo‘g‘inga ajratish qoidasi buzilmagan qatorni toping. A. sin-gil, de-ngiz, ko‘n-gil B. kong-ress, tran-sport S. de-ngiz, ta-aj-jub, me-hr D. ma'-no, mal'-un, she'r 15. Ma'no urg‘usi ... A. so‘zdagi biror bo‘g‘inning boshqalariga nisbatan qattiqroq talaffuz etilishi. B. gapdagi biror bo‘lakning boshqalariga nisbatan alohida ta’kidlab aytilishi. S. so‘z ma'nosining o‘zgarishi. D. A va S 16. Bo‘g‘in ko‘chirish qoidasi buzilgan qatorni aniqlang. A. o-pasi, mudofa-a, sin-gil B. in-gliz, kon-gress, trans-port S. dun-yo, da-'vogar, ton-gi D. A va C 17. Noto‘g‘ri yozilgan so‘zlar qatorini toping. A. AQSH, bog‘ga B. toqqa, Azot IChB S. ayrobus, tabiat D. B, S 18. Tarkibida jarangli faqat undoshlar ishtirok etgan so‘zlar qatorini toping. A. jangchi, shoir B. gulshan, chinni S. sayyora, siyoh D. vayron, arbob 19. Qaysi qatorda faqat sifat so‘z turkumiga oid so‘zlar berilgan. A. adolat, mehr, baho, piyola B. saxiy, nafis, nodon, sergap S. daraxt, hayot, orzu, ziyo D. inju, qadr, yorliq, erkin 20. Nutqiy faoliyat necha turga bo‘linadi? A. so‘zlovchi va tinglovchi o‘rtasidagi axborot uzatish B. so‘zlovchi va tinglovchi o‘rtasidagi axborot qabul qilish S. So‘zlovchining fikrlash jarayoni orqali olamni anglash D. A va B. 21. Nutq tovushlarining nechta tomoni mavjud? A. ikkita B. to‘rtta S. uchta D. beshta 22. Orfoepik lug‘atlarda nima aks ettiriladi? A. so‘zlarning kelib chiqishi B. so‘zlarning to‘g‘ri yozilishi S. so‘zlarning to‘g‘ri talaffuzi D. so‘z ma’nolarining izohi 23. Shevaga xos so‘zlar qatorini toping. A. parmanchak, nonpar, vassa, kadi B. qamchi, yugan, bo‘yincha, uzangi S. ariya, radius, morfema, gerbariy D. barg, shifo, shogird, gul 24. Tub so‘zning yasama so‘zga antonim bo‘lgan qatorini toping. A. Ilmsiz bir yashar - ilmli ming yashar. B. Kengga keng dunyo, torga tor dunyo. S. Ko‘z qo‘rqoq - qo‘l botir. D. Bemehr qarindoshdan mehr bilgan yot yaxshi. D. aldamoq 25. ………. ikki va undan ortiq masalani o‘z ichiga oladi. A. sodda hujjatlar B. murakkab hujjatlar S. ichki hujjatlar D. tashqi hujjatlar 26.Muassasa yoki mansabdor shaxsga tegishli hujjatlar ………. deyiladi A. sodda hujjatlar B. murakkab hujjatlar S. xizmat yoki rasmiy hujjatlar D. shaxsiy hujjatlar 27.Tegishlilik jihatiga ko‘ra hujjatlar ………………. hujjatlarga bo‘linadi A. xizmat B. rasmiy S. shaxsiy D. barcha javoblar to‘g‘ri 28.Ma’muriy-boshqaruv faoliyatida xizmat mavqeiga ko‘ra hujjatlar ………….. tasniflanadi A. tashkiliy hujjatlar B. farmoyish hujjatlar S. ma’lumotsimon-axborot hujjatlari S. barcha javoblar to‘g‘ri 29. Nizomlar, yo‘riqnomalar, majlis bayonnomalari, shartnomalar ……. hisoblanadi. A. tashkiliy hujjatlar B. farmoyish hujjatlar S. ma’lumotsimon-axborot hujjatlari D. xizmat yozishmalari 30. Dalolatnoma necha kishi tomonidan tuziladi? A. vakolatli shaxs tomonidan B. uch kishi tomonidan S. bir necha shaxslar tomonidan D. barcha javoblar to`g`ri

Yakuniy nazorat shakli
2-semestr
Yakuniy nazorat test shaklda o‘tkazilishi rejalashtirilgan. Nazorat savollari quyidagi mavzular asosida tuzilgan

1. 
   Nutq odobi. Og‘zaki va yozma nutq savodxonligi. Imlo qoidalari.
   
2. 
   Nutqning uslubiy sakllari. Og‘zaki nutq uslubining xususiyatlari. Me’yor tushunchasi.
   
3. 
   Publisistik uslub. Muloqot va kommunikatsiya. Yozma muloqot va uning o‘ziga osligi. Mutaxassislik nutqi va uning o‘ziga xos ligi.
   
4. 
   Ilmiy uslub, xususiyatlari, ko‘rinishlari. Uslublar va vizual axborotlar.
   
5. 
   Rasmiy-idoraviy uslub. Hujjat tilining o‘ziga xosligi.
   
6. 
   Hujjatchilik таrixi va uning takomillashuvi. O‘zbekiston Respublikasida hujjatchilikning takomillashuvi. Sharq hujjatchiligi.
   
7. 
   Ish yuritish tili va uslubi. Ish hujjatlari va ularga qoʻyiladigan asosiy talablar.
   
8. 
   Hujjat turlari va xususiyatlari. Shaxsiy ish qog‘ozlari uslubi.
   
9. 
   Tashkiliy hujjatlarning turlari. . Farmoyish hujjatlari va ularning turlari. Ma'lumot-axborot hujjatlari.
   
10. 
    Хizmat yozishma hujjatlari. Diplomatik yozishmalar va ularning xususiyatlari. Hujjatlar ustida ishlash tartibi.
    
11. 
    Ilmiy tadqiqot metodologiyasi. Ilmiy tadqiqot ishlarining turlari.
    
12. 
    Ilmiy maqola va uning tuzilish xususiyatlari. Ilmiy tadqiqotda bibliografik ishlar va faktlardan foydalanish
    
13. 
    Darslik va o‘quv qo‘llanmalari tuzilishi, xususiyatlari.
    
14. 
    Referat matni, uning tuzilishi va ifoda materialining xususiyatlari.
    
15. 
    Annotatsiya, retsenziya, taqrizning o‘ziga xos xususiyatlari.