Ozbek-Tariyx-1-70-(каракалпак). indd

Soraw hám tapsırmalar
:
1. 1992—1997-jıllardaǵı bilimlendiriw sistemasınıń keyingi jıllar-
daǵısınan ayırmashılıq táreplerin aytıp beriń.
2. Úzliksiz bilimlendiriwdi rawajlandırıw faktorları nelerden ibarat?
3. Búgingi kúnde elimizde mektepke shekemgi bilimlendiriw 
mákemeleri sanınıń arttırılıw zárúrligi nede?
4. Ózbekstan Respublikasınıń «Bilimlendiriw haqqında»ǵı nızamı 
hám onıń mazmun-mánisi nelerden ibarat? Pikirińizdi tiykarlań.
5. Ne sebepten 12 jıllıq bilimlendiriwden 11 jıllıq sistemaǵa ótildi?
11-tema.
 Joqarı bilimlendiriw hám onnan keyingi 
bilimlendiriwdiń jetilistiriliwi
Joqarı bilimlendiriw sisteması
. Prezidenttiń 1992-jılı fevraldaǵı 
pármanı menen jáne segiz wálayat pedagogikalıq institutları universitetke 
aylandırıldı. 1992-jılı martta wálayatlardaǵı pedagogikalıq institutları 
negizinde Andijan mámleketlik universiteti, Buxara mámleketlik 
universiteti, Termiz mámleketlik universiteti, Úrgensh mámleketlik 
universiteti, Qarshi mámleketlik universiteti shólkemlestirildi.
Eń zamanagóy qánigelikler boyınsha ayrıqsha universitet hám 
institutlar, sonıń ishinde, Jáhán ekonomikası hám diplomatiya 
universiteti, Nawayı kán-metallurgiya institutı, Qorǵanıw ministrligi 
janında Áskeriy akademiya, Ishki isler ministrligi janında Ishki isler 
akademiyası, Bank-finans akademiyası sıyaqlı onlap jańa joqarı oqıw 
orınları dúzildi. Tashkent mámleketlik elektrotexnika hám baylanıs 
texnikumı institutqa aylandırıldı. 1993-jılı studentler hám aspirantlar 
ushın arnawlı stipendiyalar belgilendi. Elimiz awıl xojalıǵı ushın zárúr 
bolǵan zamanagóy bilimler iyesi bolǵan joqarı bilimli qánige kadrlardı 
Este saqlań
!
2017-jılı Ózbekstanda 4916 mektekpe shekemgi bilimlendiriw 
mákemeleri xızmet kórsetken. Aqırǵı 20 jıl dawamında baqshalar 
sanı 45% ke kemeygen. Házirgi waqıtta baqshaǵa barıp atırǵan 
balalar ulıwma balalar sanınıń 30% in quraydı.
?

---

76
tayarlaw maqsetinde Tashkent mámleketlik Agrar universiteti, Andijan, 
Samarqand Awıl xojalıǵı, Qarshi Injenerlik ekonomika, Tashkent 
Irrigaciya hám awıl xojalıǵın mexanizaciyalaw institutları jumıs basladı. 
Elimiz wálayatlarında joqarı universal bilimlendiriwdi engiziwde rawaj-
lanǵan mámleketler tájriybesine súyenip is tutıldı.
1992-jılı respublikamızdıń 6 joqarı bilimlendiriw mákemesinde test 
sınaǵı tiykarında oqıwǵa qabıllaw tájiriybeden ótkerildi. 1993-jılı 46 joqarı 
bilimlendiriw mákemesiniń 19 ında tájiriybe tiykarında test sınaqları 
ótkizildi. 
1994-jılı Mámleketlik test orayı dúzilip, joqarı bilimlendiriw máke-
melerine test arqalı qabıllaw engizildi. 1996-jıldan baslap bilim alıwda 
kontrakt-shártnama tólemi engizildi. 1997-jılǵı «Bilimlendiriw haqqın-
da»ǵı nızamǵa muwapıq 5 jıllıq joqarı tálimnen 4 jıllıq bakalavriat hám 
2 jıllıq magistratura basqıshlarınan ibarat eki basqıshlı sistemaǵa ótildi.
Mámleket Prezidentiniń 2013-jılǵı «Yuridikalıq kadrlar tayarlaw 
sistemasın jáne de jetilistiriw haqqında»ǵı qararına muwapıq yuridikalıq 
institut universitet statusında qayta dúzildi, 2014-jıldaǵı qararı tiykarında 
Tashkent mámleketlik stomatologiya institutı shólkemlestirildi.
Este saqlań
!
2017-jıl boyınsha, elimizde 80 nen artıq joqarı oqıw ornı, sonıń 
ishinde, 19 universitet, 37 institutlar, 6 akademiya, 1 konservatoriya, 
1 ayaq oyın hám xoreografiya joqarı mektebi, 13 JBMler filialları, 7 
shet mámleketler JBMleriniń filialları xızmet etpekte.
Bilimin jetilistiriw sisteması da túp-tiykarınan reformalandı. Xalıq 
bilimlendiriwi hám orta arnawlı, kásip óner bilimlendiriwi mákemeleri 
qatarında joqarı bilimlendiriw, kadrlardıń bilimin jetilistiriw hám qayta 
tayarlaw isleri tolıǵı menen jańa basqıshqa kóterildi.
Prezidenttiń 2015-jıldaǵı «Joqarı bilimlendiriw mákemeleriniń basshı 
hám pedagog kadrların qayta tayarlaw hám bilimin jetilistiriw sistemasın 
jáne de jetilistiriw is-ilajları haqqında»ǵı pármanǵa tiykarlanıp 15 
jetekshi joqarı bilimlendiriw mákemeleri—tayanısh joqarı oqıw orınları 
sıpatında belgilendi.