O`zbek (ona) tili ta’limida zamonaviy yondashuvlar Reja

O`zbek (ona) tili ta’limida zamonaviy yondashuvlar

Reja:

1.Bixevioristik yondashuv.

2.Integrativ yondashuv.

3.Kompetensiyaviy yondashuv.

3. 2017-2021-yillarga mo’ljallangan O’zbekiston Respublikasini yanada

rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasida ta’lim sohasida amalga

oshirilishi zarur bo’lgan dolzarb vazifalar belgilangan. Jumladan, ta’lim

bosqichlarining uzluksizligi va izchilligini ta’minlash, ta’limning zamonaviy

metodologiyasini yaratish, davlat ta’lim standartlarini kopmetensiyaviy

yondashuv asosida takomillashtirish, o’quv-metodik majmualarning yangi

avlodini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish talab etiladi. Fan-texnika asri va

jadal taraqqiy etayotgan hayot o’quvchilarda o’quv predmetlari bo’yicha

faqatgina bilim, ko’nikma va malakalarga ega bo’lishning o’zi yetarli emasligini

ko’rsatmoqda. Bu quyidagi holatlarda namoyon bo’lmoqda:

a) ta’lim muassasasini muvaffaqiyatli bitirgan ayrim o’quvchilar, hayotda

ko’p muvaffaqiyatsizliklarga uchraydi;

b) oliy ta’lim muassasini bitirib yangi ishga borgan yosh mutaxassis

universitet yoki institutda kasbiga oid bilim va ko’nikmalarni yetarli darajada

olgan bo’lsa-da, ish joyiga ko’nikishi uzoq vaqt davom etadi;

e) ko’pincha maktab yoki litseyda olingan bilim va ko’nikmalar tezda hal

qilinishi kerak bo’lgan hayotiy vaziyatlarga to’g’ri kelmaydi yoki umuman

hayotida kerak bo’lmaydi.

Shunga ko’ra ta’lim jarayoniga o’quvchilar egallagan bilim, ko’nikma va malakalarini bevosita kundalik hayotida qo’llashga o’rgatadigan

kopmetensiyaviy yondoshuvga asoslangan DTSlarni yaratish va ta’lim

jarayoniga qo’llash zaruriyati yuzaga keldi.

“Competence” so’zi “to compete” so’zidan kelib chiqqan bo’lib,

“musobaqalashmoq”, “raqobatlashmoq”, “bellashmoq” degan ma’noni bildiradi.

So’zma-so’z tarjima qilinsa “musobaqalashishga layoqatlilik” ma’nosida keladi.

Shunga ko’ra ta’lim kopmetensiyalarini tasdiqlangan standartda

keltirilgan ta’rif bo’yicha qabul qilamiz.

Bilim – o’rganilgan ma’lumotlarni eslab qolish va qayta tushuntirib

berish;

ko’nikma – o’rganilgan bilimlarni tanish vaziyatlarda qo’llay olish;

malaka – o’rganilgan bilim va shakllangan ko’nikmalarni notanish

vaziyatlarda qo’llay olish va yangi bilimlar hosil qilish;

kompetensiya – mavjud bilim, ko’nikma va malakalarni kundalik

faoliyatda qo’llay olish qobiliyati.

Kompetensiyaviy yondashuv va uning xorijiy tajribada qo’llanilishi,

uning fan va turmushga kirib kelishi quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:

Ta’lim kompetensiyasi o’quvchining kelajakdagi to’laqonli hayotidagi

faoliyatini modellashtiradi. Masalan, fuqaro ma’lum bir yoshga yetgunga qadar ayrim kompetensiyalarni hayotiga tatbiq eta olmaydi. Lekin bu ularni o’quvchida shakllantirish shartmas degani emas. Masalan, o’quvchi maktabda fuqarolik kompetensiyasini o’zlashtirsa-da, uni hayotda maktabni bitirganidan so’ng ishlatadi. Shunga ko’ra bunday kopmetensiyalar o’qish davrida ta’lim kopmetensiyasi sifatida namoyon bo’ladi. Tayanch kopmetensiyalarning dunyo bo’yicha yagona qabul qilingan yo’q. Chunki har bir mamlakatning yoki hududning o’z an’analari, mentaliteti va o’ziga xos talablari bor. Kopmetensiya – jamiyatning o’z fuqarolariga qo’ygan ijtimoiy buyurtmasi bo’lib, ularning ro’yxati muayyan mamlakatdagi yoki hududdagi ijtimoiy muhit bilan belgilanadi. Bunday

kelishuvga har doim ham erishib bo’lmaydi. Masalan, Shveytsariya va Amerika Qo’shma Shtatlarining iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti hamda ta’lim statistikasi Milliy institutining “Tayanch kopmetensiyalarni tanlash va aniqlash” nomli loyihasida ham tayanch kopmetensiyalarni qat’iy ravishda aniqlab olishning imkoniyati bo’lmagan.

Til ta’limida kopmetensiyaviylik

Kopmetensiyaviy ta’lim kontseptsiyasi til ta’limi oldiga yoshlarda muayyan kopmetensiyalarni, xususan, lingvistik, nutqiy, kreativ (mustaqil va

ijodiy fikrlash), pragmalingvistik singari kopmetensiyalarni shakllantirish

vazifasini qo’yadi.