O'zbek iston respublikasi oliy V a o'rta m a X s u s ta'lim vazirligi

boshqalarni ko'rsatish mumkin. Xaltalilar turkumiga 270 dan ortiq tur
kiradi. Ularning tana harorati 34 dan 36°C gacha o'zgarib turadi.
Y u k s a k d a r r a n d a la r
in fr a sin fi y e r y u z id a k e n g ta r q a lg a n
sutem izuvchilam ing asosiy turkumlarini o'z ichiga oladi. Ularda hech
qachon qopchiq suyagi bo'lmaydi, yo'ldoshi yaxshi rivojlangan. Yuksak
darrandalar 18 turkumga bo'linadi. O 'zbekistonda sutem izuvchilar
sinfining 108 ta turi uchraydi.
H a sh a ro tx o 'rla r (In sectiv o ra ) 
y  ldoshli sutem izuvchilam ing eng
primitiv turkumi hisoblanadi. Miya yarim sharlari ancha kichik va yuzasi
silliq bo'ladi. Tishlari ixtisoslashmagan, bachadoni shoxli, tumshug'ining
uchida harakatchan xartum chasi bo'ladi. Ular m ayda va o'rtacha
kattalikdagi hayvonlar bo'lib, tuproq ichida, yerda va daraxtlarda
yashaydi. Avstraliyadan tashqari barcha qit'alarda tarqalgan bo'lib 370
ta tumi o'z ichiga oladi. Ularga tipratikanlar, tuproqda in qazib yashashga
moslashgan krotlar, barg va xaslar tagida yashovchi yerqazirlar (uzunligi
4 sm), suvda yashashga m oslashgan va qimmatbaho m o'yni beradigan
vixuxol, M adagaskar orolida yashovchi tenereklar, Afrikada tarqalgan
uzun oyoqlilar va Janubiy Osiyo o'rmonlarida yashovchi tupaylar kiradi
( 4 0 -r a s m ) . O 'z b e k isto n n in g ch o 'l m in ta q asid a tipratikan b ila n
yerqazirlar keng tarqalgan.
Q o 'lq a n o tlila r (C h irop tera) tu rk u m i 
sutem izuvchilam ing havoda
uchib yurishga m oslashgan birdan —bir gum hidir. Bularning uchish
organi — qanotlari oldingi oyoqning nihoyatda uzaygan bairnoqlari,
yelka, yelka oldi, tanasining yon tomonlarini, keyingi oyog'i va dum ini
tutashtirib turadigan junsiz teri pardadan tashkil topgan. Q ushlardagi