O’zbek I ton respubl I kas I ol

Marketingning asosiy rivojlanish boskichlari
Marketingni asosiy elementlarini tashkil topishi – bozorni tadkik kilish va taxlil etish, narxni 
tuzilishi tamoyili; servis siyosati – (1809-1884) Sayrus Makkormek nomi bilan boglanadi. 1902 
yildan boshlab AKShning (Michigan, Kaliforniya, 
İ
llinoys) universitetlarida marketing 
muammolari buyicha («Tovarlar marketingi», «Marketing uslublari» fanlari va boshkalar) fanlar 
kiritilib, maruzalar ukitila boshladi. 
1926 yilda AKShda marketing va reklama milliy uyushmasi tashkil topdi, keyinchalik uning 
negizida Amerika Marketing jamiyati barpo etildi, bu jamiyat 1973 yilda Amerika Marketing 
uyushmasi nomini oldi. Bir oz keyinrok bunday uyushma va tashkilotlar Garbiy Evropa 
mamlakatlari va Yaponiyada xam paydo buldi. Xalkaro marketing tashkilotlari - Evropa marketing 
va ijtimoiy fikr tadkikotlari jamiyati, Xalkaro Marketing Federatsiyasi, Evropa Akademiyasi va 
shunga uxshashlar yuzaga keldi. 
60-yillar urtasida eng yirik Amerika korporatsiyalarining 80% ga yakini uz xujalik 
faoliyatida marketingning asosiy talablarini kullay boshladi. Garbiy Evropa va Yaponiyada 
marketing goyalari AKShga karaganda sustrok joriy kilindi. Ammo 60-yillarning oxiriga kelib ular 
marketing amaliyotini tezkorlik bilan uzlashtirishga kirishdilar va bunda muxim yutuklarga 
erishdilar. Marketing ananaviy savdo usullaridan farkli ularok anik maksadlarni kuzlaydi, xujalik 
vazifalarini esa yakkol ifodalaydi: korxona shunday sifatli maxsulot tayyorlashi lozimki, uni sotish 
kulay bulsin. Darxakikat, maxsulot ishlab chikarilgani bilan u albatta foyda keltiradi degan manoni 
xali aslo bildirmaydi. 
İ
lgari xujalik raxbarlarining vazifasi asosan jami resurslarni ishlab chikarish 
talablari bilan muvofiklashtirishdan iborat edi, yani korxona uzi xoxlagan maxsulotni ishlab 
chikarar va xamma etiborini uni sotishga karatar edi. Marketingning maksadi esa bozorning mavjud 
va kelgusida extimol tutiogan imkoniyatlarini aniklash xamda sifat jixatidan tugri baxolashdan, 
sungra unga tayanib, butun kuchini uz maxsulotiga kizikish va extiyojni kuchaytirishga, xaridorga 

---

maxsulotni, shuningdek kursatilandigan tegishli ximat turini tanlash imkonini yaratgan xolda, 
maxsulotni sotishga karatishdan iborat. 
Bular xakida jadvalda tulik tanishib chikish mumkin.