32
qo’yadilar. Goho ma’no va uslubiy vazifa jihatlaridan mos muqobil variantlarning
tayanch komponentlarigina bir-birlarinikiga o’xshash bo’lib, boshqa so’zlari farq
qiladi. Bunday o’zaro muqobil frazeologik birliklar odatda bir xil voqea-hodisa,
harakat-holat, hislat-hususiyatning obrazli yoki
his-hayojonli ifodasi uchun
yaratilgan bo’lib, bir-birlariga to’la mos keladilar.
O’zlarining frazeologik ma’nolariga ko’ra o’xshash, Grammatik qurilish
jihatlriga nisbatan o’zaro yaqin ko’pchilik muqobil variantlar leksik tarkib
tomondan nir-birlaidan batomom farq qiladilar.Ularning ko’pchiligi shaklan milliy,
mazmunan baynalmilaldirlar. Shakli bilan ular o’zlarining
muayyan milliy tilga
mansubliklarini tasdiqlasalar, mazmuni bilan jahon madaniyati va sivilizatsiyasi
mahsuli ekanliklarini namoyon qiladilar. Masalan,
aslzoda jamiyat vakillari
nemislar va ruslar nazarida “Blaues Blut” (zangori qon), “g
о
lubaya kr
о
v”
hisoblansalar, o’zbeklar tasavvurida“Oq suyak”dirlar.
Ayrim frazeologik birliklarning foydalanish doirasi shunchalik keng
bo’ladiki, asliyatdagi bitta frazeologizmga tarjima tilida ma’no belgilari bilan bir-
biridan farq qiladigan bir nechta sinonomik vositalar to’g’ri keladi. Tarjimon har
bir holatda matn mazmuniga jiddiy kirib borib, muallif maqsadini tushunib yetib,
nutqiy variantlardan eng mosini tanlaydi. Goho tarjima tili tizimida asliyatda
qo’llanilgan frazeologizm ma’no va uslubiy vazifasini qoplaydigan tayyor muqobil
variant
topilmagan taqdirda, asliyatga kontekstual mos obrazli yoki his-hayajon
ifodasi uchun qo’llaniladigan vosita qidirib topiladi. Bunday paytlarda mazmuniy
va vazifaviy o’zaro teng qiymatli bo’lmagan, an’anaviy har xil muloqot vaziyatlari
tarkibida foydalanadigan ikki til vositalari kontekstual muqobillik kasb etadi.
Ma’lumki, frazeologik birliklar odatda hayotiy kuzatishlar zaminida paydo
bo’ladi. Xalqlarning moddiy dunyoni tasavvur etishda esa o’xshashlik ko’zga
tashlanadi. Ammo hech bir tilda frazeologik birliklar obyektiv borliqning barcha
jabhalarini qamrab ola olmaydi. Masalan, mauayyan taushunchani obrazli yoki his-
hayajonli ifoda etadigan bir til frazeologigi o’zga
til frazeologiyasi tizimida
o’zining mufiq ekvivalentiga yoki muqobil variantiga ega bo’lmasligi
33
mumkin.Agar ba’zan asliyat va tarjima tillarida mavjud bo’lgan ayrim frazeologik
birliklar mazmuniy-uslubiy jihatdan bir-birlariga mos kelsalar-da, ular ochiq-
oydin ko’zga tashlanib turadigan milliy bo’yoqqa ega bo’ladilarki,
bu hususiyati
ularning tarjimada bir-birlarini almshtirishlariga yo’l qo’ymaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: