O’zaroinduksiya. Magnetiklar magnit maydonlari

5. Magnetiklar magnit maydonlari
Tashqi magnit maydonida magnitlanish xususiyatiga ega bo’lgan va atrof - muhitdagi natijaviy magnit maydonning o’zgartira oladigan moddalar – magnetiklar deb ataladi.
Magnetiklarning magnitlanishini Amperning molekulyar toklar to’g’risidagi gipotezasi orqali tushunish mumkin. Klassik fizika tushunchasiga asosan, atomlardagi elektronlar aylana shaklidagi trayektoriya – orbita bo’ylab harakatlanadi va orbital tokni hosil qiladilar.
Magnit xususiyatlariga asosan, har bir atom yoki molekulani, yopiq elektron toklar tizimi – molekulyar toklar deb atashadi. Har bir elektron orbital tok me magnit momenti bilan xarakterlanadi (9 - rasm).
I
9 - rasm. Elektronning orbital tok magnit momenti
Bu magnit momenti – elektronning orbital magnit momenti deb ataladi. Bitta
elektron-ning orbital magnit momenti ga teng. Bu yerda
Pme = IS
- orbital tok yuzasi. U holda
Pme = evr2 (5.1) Atom va molekuladagi har bir elektron shunday orbital magnit momentiga ega bo’lgani uchun, atom va molekulaning molekulyar toklari hosil qilgan natijaviy magnit momenti elektronlar magnit momentlarining yig’indisiga tengdir:
Magnetiklarning magnitlanishini tavsiflash uchun - magnitlaganlik vektori deb ataladigan kattalik kiritiladi. Bu kattalik magnetikning birlik xajmidagi atom va molekulalarining orbital magnit momentlari yig’indisiga tengdir:
(3.3)
bu yerda V – magnetikning mumkin bo’lgan eng kichik hajmi va unda magnit maydoni bir jinsli deb hisoblanadi.
Induksiyasi bo’lgan tashqi magnit maydoniga joylashtirilgan magnetikda, induksiyasi bo’lgan ichki maydon hosil bo’ladi, shu sababli - natijaviy magnit maydoni quyidagicha teng bo’ladi:
Uyurma toklar, Fuko toklari — oʻzgaruvchan magnit maydonida harakatlanayotgan massiv metall oʻtkazgichlarda hosil boʻladigan yopiq elektr induksion toklarp (rasmga q.). Uyurma toklar transformatorlarning oʻzagida, elektr mashinalarning turli kismlari va boshqalarda hosil boʻladi.
Uyurma toklar magnit maydoni oqimining oʻzgarishiga bogʻliq. Oqim qancha tez oʻzgarsa Uyurma toklar shuncha katta boʻladi. Oʻtkazgichdan maʼlum yoʻl boʻyicha oʻtayotgan elektr tokidan farqli ravishda Uyurma toklar oʻtkazgichning oʻzida tutashadi va uyurma konturlar hosil qiladi. Bu tok konturlari ularni hosil qilgan magnit oqimiga taʼsir koʻrsatadi. Lens qoidasiga binoan, Uyurma toklar ning magnit maydoni shu tokni hosil qilgan magnit oqimining oʻzgarishiga qarshilik koʻrsatadi.
Joul — Lens qonunita muvofiq, Uyurma toklar hosil boʻlganda oʻtkazgichlar qizib, energiyaning yoʻqolishiga va oqibatda mashinalarning f.i.k. pasayishiga sabab boʻladi. Bularni kamaytirish uchun oʻzgaruvchan tokda ishlaydigan mashina va apparatlarning magnit oʻzagini yaxlit ferromagnetiklar (elektrotexnika poʻlati) dan emas, balki birbiridan izolyatsiyalangan (mas, maxsus loklar bn) plastinalardan tayyorlanadi. Uyurma toklar metallarni eritish, ularning yuzasini toblash va boshqalarda qoʻllanadi.
Etiboringiz uchun
Raxmat
Isroilova Xolida