O'z betinshe jumisi orinlag'an: Jarimbetova. G qabillagan: Turekeeva. A tema: Saǵaq penen dem alıwshılar Joba

O'zbekstan Respublikasi joqari ha'm orta Arnawli bilimdendiriw ministrligi A'jiniyaz atindagi NMPI nin' Biyologiya 1-B KURS studenti Jarimbetova Gulsao'rdin' Zoologiya (omırtqasızlar)  páninen
O'Z BETINSHE JUMISI
Orinlag'an: Jarimbetova.G
Qabillagan: Turekeeva.A

Tema: Saǵaq penen dem alıwshılar
Joba:
1 Sub-túri Gill (Branchiata): ulıwma qásiyetleri
2 Awqat as sińiriw qılıw sisteması
3 Dem alıw sisteması
4 Qan aylanıw sisteması
Sub-túri Gill (Branchiata): ulıwma qásiyetleri
Gillalar suw turmıs tárizine júrgizetuǵın ájdadlar menen filogenetik tárepten bekkem baylanıslı bolǵan tiykarǵı suw artropodlari yamasa formaların óz ishine aladı. Olardıń segmentar quramı, dúzilisi hám biologiyasi hár qıylı. Bul kishi tipga tek bir XANTUM (CRUSTACEA) klassi kiredi, bul 40 mińnen aslam turni quraydı.
Gorchicaar klassi 5 klasına bólinedi:
p / kl Gilagropodlar (Branchiopoda)
Sefalokaridlar (Cephalocarida)
p / kl Maksillopodlar (Maxillopoda)
r / kl saraton (Ostracoda)
p / Cl Joqarı saraton (Malacostrace)
Crustacea klassi (teńiz shayantárizliler) kóplegen suwlı saz-nápes alatuǵın artropodlar menen ańlatpalanadı. Bul klasstıń eń zárúrli bólegi - Decapoda-Omar, kerevit, Teńiz shayanı hám hár qıylı teńiz shayanılardı óz ishine aladı. Teńiz shayantárizliler, sonıń menen birge, suw búrgeleri, bel teńiz shayantárizliler, allopodlar hám basqalar sıyaqlı kóplegen kishi gruppalardı da óz ishine aladı. Málim túrlerdiń ulıwma sanı keminde 20000. Teńiz shayantárizliler tiykarınan teńiz hám hár qıylı shıyrın suw háwizlerinde, sonday-aq er astı suwida jasaydı. Eki plankton hám bentik sırtqı kórinisler bar. Geypara Saratonlar sedentary turmıs tárizine júrgizedi; kóplegen parazitlar da bar. Aqır-aqıbetde, hár qıylı saraton gruppalarında jer turmısına ótiw júz baldınǵıı.
Basqa artropodlardan gorchicaar geypara xarakterli ayrıqshalıqlar menen ajralıp turadı. Birinshiden, bul antennaning eki juplıǵınıń bir waqtıniń ózinde bar ekenligi: Akron qosımshaları - antennalar hám denediń 1 segmentiniń ózgertirilgen ayaqları -antennalar. Teńiz shayantárizliler antennalari kóbinese antennalar i hám antennalar II retinde belgilenedi. Ekinshiden, tek teńiz shayantárizliler kóbinese baslanıw eki tarvaqaylap dúzilisin saqlap qaladı. Evolyutsiya processinde, biraq, bul dáslepki ekstremal túri kúshli ózgerislerge dus keldi: ayaq-qolı ekinshi márte bir-birine baylanısqan boladı. Teńiz shayantárizliler nápesi ayaqlardıń arnawlı ósiwi - epipoditlarni ańlatiwshı gillalar járdeminde ámelge asıriladı.
Ulıwma dúzilisi, bas bóleginiń dúzilisi, tós hám qarın bólimleri
gillalarni kóbeytiw dúzilisi
Teńiz shayantárizliler segmentatsiyasi basqa artropodlar arasında eń úlken túrme-túrlıq menen ajralıp turadı. Ádetde, olar denediń ush bólegin- bas, tós hám qarındı ajratadılar. Biraq, geypara eń baslanıwı sırtqı kórinislerde segmentlerdiń homonligi sonshalıq anıqki, tós hám qarın derlik bir-birinen parq etpeydi. Biraq, bunday esaptan tısqarılar júdá kem hám kópshilik saraton keselliginde bul eki bólim jaqsı parıq etedi. Gorchicaar denesin quraytuǵın segmentler sanı kúshli ózgerislerge alıp keledi: 5-8 (forma 1) den 50 gasha. Gorchicaar evolyutsiyası processinde, sonıń menen birge, artropodlardıń basqa gruppaları segmentler sanınıń azayıwı gúzetildi.
Bas bólimi turaqlı segmentar quramǵa iye hám barlıq kerevitlarda jaqsı rawajlanǵan antennalar hám 4 segmentli Akron bar. Olardan birinshisi-antenna-antennaning ekinshi jupin alıp júredi. Keyingi ush segment, ádetde, azıq-awqatónimlerin tartıp alıw hám usaqlaw ushın xızmet etiwshi ózgertirilgen ayaq-qol menen úskenelestirilgen.
Túrli sırtqı kórinisler degi tós hám qarındıń quramı birdey segmentlerdi óz ishine aladı. Joqarı kerevitlarda (subc. Malacostraca) segmentler sanı turaqlı bolıp qaladı : olar mudamı 8 ni óz ishine aladı hám qarın (bir esaptan tısqarı menen) - 6 segmentleri. Nátiyjede, olardıń ulıwma sanı, bas segmentleri menen esaplanǵan, 18. Qarın boslig'i anus pishaǵi yamasa telson menen tawsıladı, bul bolsa anusni alıp júredi. Helsonda kóplegen baslanıw sırtqı kórinisler kóbinese vilkalar yamasa Furka payda etiwshi jup qosımshalar bar.
Kóbirek baslanıw sırtqı kórinislerde denediń hár bir bóleginiń segmentleri biypul bolıp, bir-birinen anıq ajralıp turadı ; basqalarda olar birlesediler. Usınıń menen birge, bir bólim segmentleriniń bir bólegi qońsılas qosılıwı múmkin. Sol kózqarastan, kerevit bası quramında úlken parq bar. Kóbinese bas bóleginiń júdá áyyemgi bóliniwi saqlanıp qaladı - onıń aldınǵı bólegi Akron hám birinshi antenna segmentinen ibarat bolıp, ol basqa segmentlerden keskin ajralıp turadı. Tiykarǵı bas yamasa protosefalon dep atalatuǵın bul maydan kózdi hám eki jup antennani alıp júredi. Keri súwret tek bir-biri menen birlestiriw emes, bálki bas segmentleri, lekin olar 1 yamasa 2 tós segmentin qosıldı geypara arnawlı formaları, gúzetiliwi múmkin. Olardıń barlıǵı birgelikte bir ıqsham bir pútkildi quraydı.
Teńiz shayantárizliler bası hár qıylı kelip shıǵıwı bolǵan bir qatar qosımshalarǵa iye bolıp, geyde onıń diywallarınıń arnawlı unpaired ósiwi de qosıladı.
Awızdıń aldınǵı bóleginde arnawlı unpaired katikulyar plash - joqarı erin menen oralǵan. Kóbinese bastıń arqa bóleginiń dorsal hám lateral qırları tegis ósiw formasında kúshli tárzde shiǵarıladı, bul bolsa bas qalqanı yamasa karapax dep ataladı. Kóbinese, carapax kúshli arqa ósedi hám arqa mıy tárepinde hám dene segmentleri tárepden kóbirek yamasa kemrek tolıq jabıq bolıwı múmkin, hám geyde pútkil dene uyqas bolǵan, hátte er-hayal formasındaǵı shıǵanaq, payda etedi.
Bastıń juftlashgan qosımshaları antennalar hám ózgertirilgen ayaqlardıń tórt juftligi menen ańlatpalanadı. Kóbinese antennalar teginish hám iyiskelew shólkemleri retinde isleydi, geyde bolsa júziwge xızmet etedi.
Keyingi Akron segmentlerinde qashannan berli haqıyqıy aǵzalar, homolog parapodiyalar bar. Barlıq artropodlardan, kerevitlarda ayaq dúzilisiniń eń baslanıw túri saqlanıp qaladı, olar kóbinese óz-ara bolıp, olar parapodiya polikatlariga uqsaydı. Endopodit, hám sırtqı --- exopodite ishki, denediń orta sızıq jaqınlaw : bul ekstremite 2 filialları tark aqırında protopodit, bóleklep bazası ibarat. Bunnan tısqarı, protopodit dem alıw sistemasınıń funktsiyasın atqaratuǵın arnawlı epipoditlarni - gillalarni alıp júredi. Antennalar ekinshi, yamasa tek antennalar, birinshi bas segmentiniń aǵzaların ańlatadı. Olar miydiń tritoserebral bóleginen innervatsiya etiledi hám júdá baslanıw kerevitlarda - hátte parapik konnektivlardan da. Antennalar túrli rol oynaydı. Bargli kerevitlarga tiyisli suwda (otp. Phyllopoda), olar júziw ushın xızmet etedi. Eń joqarı kerevitlarda-bul sezimler.