Oy va uning fazalari Reja

Oy va uning fazalari

Reja:

1. 
   Oy Yerning yo’ldoshidir.
   
2. 
   Oyning ko’rinma harakati va oy fazalari.
   
3. 
   Oyning aylanish davrlari.
   
4. 
   Oyning aylanishlari va librasiyalar.
   
5. 
   Quyosh va Oy tutilishlari.
   

1. Oy Yerning yo’ldoshidir

Oy Yerning yo’ldoshi bo’lib, uning yer atrofida aylanish orbitasi ellips shakl bo’lib, ekssentrisiteti 0,055 - ga, katta yarim o’qi 384400 km - ga tengdir. Oy o’zining orbitasini perigeliy nuqtasidan o’tayotganda yerga 21000 km masofaga yaqin kelsa afeliy nuqtadan o’tayotganda yerdan 21000 km uzoqroq masofadan o’tadi.

Oyning g’alayonli harakatini o’rganish u yerga yaqin turganligi uchun juda murakkab masala hisoblanadi. G’alayon tufayli oyning orbita elementlarini barchasi o’zgarib turadi. Orbita elementlarini barchasi davriy g’alayonlarga uchraydi. Masalan, oy orbitasini og’ishi o’rtacha hisobda 509 ga teng bo’lib, 458 dan 520 gacha o’zgarib turadi. Oyning orbitasini har bir elementi bir emas balki yuzlab turli davrli va amplitudali g’alayonlarga uchraydi. Oyning chiqish tuguni uzunlamasi va perigeliy nuqtasining uzunlamasi asriy g’alayonga uchraydi. Oy orbitasining tugunlari unga qarama-qarshi ekliptika bo’ylab ko’chib turadi. Perigeliy nuqtasi esa hamma vaqt sharq tomonga ko’chib 9 yilda bir marotiba to’la aylanib chiqadi. Oyning yer atrofidagi har bir aylanishida tugunlar 1,5 ko’chadi, ya’ni oyning yer atrofidagi aylanishi har safar yangi yo’l bilan amalga oshadi va 18 yilu 7 oydan keyin oy yana avvalgi yo’li bo’ylab harakat qiladi.
Oy tugunlarini doimiy ravishda ko’chib turishi uni ko’rish sharoitiga katta ta’sir ko’rsatadi. Agar oy orbitasining chiqish tuguni bahorgi tengkunlik nuqtada joylashsa u holda uning orbitasi olam ekvatori tekisligi va ekliptika tekisligi orasidagi burchakdan tashqarida bo’ladi. Bu holda olam ekvatori va oy orbitasi tekisligi orasidagi burchak 2326+509=2835 ga teng bo’ladi. Agar oy orbitasining botish tuguni bahorgi tengkunlik nuqtada joylashsa, oy orbita tekisligi osmon ekvatori tekisligi va ekliptika tekisligi orasida bo’ladi va ekliptika va oy orbitasi orasidagi burchak 2326 - 509=1817 - ga teng bo’ladi.