Oy va uning fazalari Reja

5. Quyosh va oy tutilishlari
Oy yerning atrofida aylanayotib, ba’zan Quyoshni bizdan to’sib qo’yadi. Bunday hol Quyosh tutilishi deyiladi. Bu hodisa har doim oyning yangioy fazasida holatida bo’lganida yuz beradi.

Agar yerdagi kuzatuvchi O nuqtada bo’lsa, bunday kuzatuvchi Quyoshni bir necha minut to’la ko’rmaydi, ya’ni Quyosh to’la tutiladi. Quyosh tutilganda osmonda kunduzi bo’lishiga qaramasdan yulduzlar va sayyoralar ko’rinadi. Qora Quyosh gardishi atrofida kumushrang Quyosh toji ko’rinadigan bo’ladi. Agar yerdagi kuzatuvchi yarim soyaning ichida A yoki V sohada bo’lsa, u holda kuzatuvchi yarim tutilgan Quyoshni ko’radi, Quyosh qisman tutiladi. Ba’zan Quyoshning tutilishi halqasimon bo’ladi. Bunday hol oy yerdan eng katta uzoqlikda, Quyosh esa aksincha yerga eng yaqin kelganda bo’ladi. Chunki bu holda oyning ko’rinma diametri Quyosh ko’rinma diametridan kichik bo’ladi. Oy orbitasi ekliptika tekisligi balan 59 burchak hosil qilganligi tufayli tutilishlar Quyosh bu ikki orbitaning kesishgan nuqtalari (Oy tugunlari) yaqinidan o’tayotganda kuzatiladi. Bunday holat har yarim yilda vujudga kelganligi tufayli, tutilishlar yarim yil davr bilan takrorlanadi.

Oy tutilishi, oy yer atrofida aylanayotib ba’zan yer soyasi orqali vujudga keladi. Bunday hodisaga oy tutilishi deyiladi. Bunda oy yerning to’la soyasidan o’tsa, u to’la, yarim soyasidan o’tsa, yarim tutiladi.

Oy tutilayotganda u har doim to’linoy fazasida yuz beradi. Oy to’la tutilganda u butunlay g’oyib bo’lmay to’q qizil rangda tovlanadi. Yerning ma’lum bir joyida Quyosh tutilishiga nisbatan oy tutilishlari ko’proq kuzatiladi. Chunki Quyosh tutilishlari Yerning soyasi tushgan va uncha katta bo’lmagan maydonlarida kuzatiladi. Oy tutilishi esa, Yerning Quyoshga qarama-qarshi yarimsharining hamma qismida bir vaqtda kuzatiladi. Oy tutilishi paytida uning qizil rangda ko’rinishiga sabab yer atmosferasi oy tomonga faqat qizil rangli yorug’likni sochib yuborib, qolgan nurlarni kuchliroq sochganligidir. Oy orbitasining tekisligi ekliptika tekisligiga og’maligi tufayli oy va Quyosh tutilishlari yangioy va to’linoy paytlarida har doim ham kuzatilmaydi. Tutilishlarni kuzatib astronomlar Quyoshning fizik tabiati, yer atmosferasining tuzilishi va oyning harakatiga doir qimmatli ma’lumotlarni qo’lga kiritish imkoniga ega bo’ladilar.

Oyning harakati va fazalari

Oyning Quyosh bilan yoritilgan qismi, u Yer atrofida aylanganda turli tomondan ko‘ringani tufayli, Yerga turli fazalarda ko‘rinadi. Quyosh Yerdan Oygacha bo‘lgan masofaga nisbatan juda uzoqda yotganidan uning nurlari Yer va Oyga parallel tushadi deb qarash mumkin. Oy sirtining teng yarmi Quyosh nurlari bilan yoritiladi. Oyning asosiy fazalari fazaviy burchak deb ataluvchi burchak orqali aniqlanadi. Bu burchak Quyoshdan Oyga tomon yo‘nalish bilan Oydan Yerga tomon yo‘nalish orasida hosil bo‘ladi. Faza burchagi nol bo‘lganda, ya’ni φ=0º bo‘lganda Oy o‘zining to‘lin oy fazasida, φ=90º bo‘lganda birinchi chorak fazasida, φ=180º bo‘lganda yangi oy fazasida va nihoyat φ=270º bo‘lganda oxirgi chorak fazasida kuzatiladi.

Oyning Yer atrofida bir marta to‘la aylanishi uchun ketgan vaqt yulduz yoki siderik davr deb atalib, u 27,32 yer sutkasiga teng bo‘ladi. Oyning ma’lum bir fazasidan (yangi oy, to‘lin oy yoki boshqa bir fazasidan) ikki marta ketma-ket o‘tishi uchun zarur bo‘lgan vaqt oralig‘i sinodik davr deb yuritilib, u 29,53 yer sutkasiga teng bo‘ladi. Sinodik davrning siderik davrdan uzun bo‘lishiga sabab – Yerning Quyosh atrofida aylanishidir.

Oyning osmonda kuzariladigan ikki xil harakatini bir-biridan farq qilish zarur. Bulardan biri Oyning ko‘rinma harakati bo‘lib, bu harakat barcha osmon jismlari qatori osmon ekvatoriga parallel ravishda sharqdan g‘arbga tomon yo‘nalgan bo‘ladi. Oyning bu ko‘rinma harakatining tezligi soatiga taxminan 14º,5 ga teng bo‘ladi.

Oyning ikkinchi xil harakati uning Yer atrofidagi haqiqiy haqiqiy harakati bo‘lib, bu harakat g‘arbdan sharqqa tomon yo‘nalgan bo‘ladi. Oy haqiqiy harakatining tezligi 13º10′35″ ga teng bo‘ladi. Har soatda Oy taxminan 0º,5 ga yaqin, ya’ni qariyb o‘z diametriga teng yoyni o‘tadi.

Oyning Yer atrofidagi orbita tekisligi ekliptika tekisligi bilan 5º9′ burchak hosil qilib kesishadi.

Oy sutkasi deb ataluvchi sutkaning (ya’ni Oyning ikki marta ketma-ket kulminatsiyada bo‘lishi uchun ketgan vaqt oralig‘ining) uzunligi 24 soat-u 52 minutni tashkil qiladi.

Oy o‘z orbitasining apogeyida (Yerdan eng uzoq masofada) bo‘lganda uning planetamizdan uzoqligi 405400 km, perigeyida (ya’ni Yerdan eng yaqin masofada) bo‘lganda esa 363400 km bo‘ladi. Apogey va perigey nuqtalarini tutashtiruvchi kesma apsid deyilib, uning uchlari Oy orbitasi bo‘ylab sharqqa tomon harakat qiladi va qaryib 9 yilda bir marta aylanib chiqadi.

Oy orbitasi tugunlarini tutashtiruvchi chiziq (ekliptika va Oy orbitalarining kesishgan chizig‘i) esa osmonda sharqdan g‘arb tomonga aylanib, 18,7 yilda bir marta to‘la aylanib chiqadi. Oyning ikki marta ketma-ket ko‘tarilish (yoki tushish) tugunidan o‘tishi uchun ketgan vaqt oralig‘i ajdaho oyi deb atalib, uning uzunligi 27,21 yer sutkasiga teng. Oyning o‘z o‘qi atrofida aylanish davri uning Yer atrofida aylanish davriga (ya’ni 27,32 sutkaga) teng bo‘lganidan, Oy har doim Yerga bir tomoni bilan qaragan holda bo‘ladi. Biroq libratsiya hodisasi tufayli Oyning Yer atrofida bir marta to‘la aylanib chiqishi davomida uning 50% dan ko‘p qismini ko‘rish mumkin bo‘ladi. Oy libratsiyasi asosan quyidagilardan iborat bo‘ladi: a) uzunlama bo‘yicha libratsiya; b) kenglama bo‘yicha libratsiya c) sutkalik yoki paralaktik libratsiya.

Uzunlama bo‘yicha libratsiya Oyning o‘z o‘qi atrofida bir tekis aylangani holda Yer atrofidagi harakatining notekisligi tufayli sodir bo‘ladi. Kenglama bo‘yicha libratsiyaning sababi, Oy aylanish o‘qining uning orbita tekisligiga og‘maligidandir. Bu burchakning kattaligi 83º20′ ga teng. Sutkalik libratsiya Oyning Yerga nisbatan yaqin masofada joylashganligi (Yer va Oy kattaliklariga ko‘ra solishtirganda) tufayli sodir bo‘ladi.

1. Oyning amalda yangi oy deb yuritiladigan fazasi haqiqiy astronomik yangi oy fazasiga mos keladimi?
2. Terminator (Oyning Quyosh yoritgan va yoritmagan qismlarini chegaralovchi chiziq) Oyning ko‘rinma diskining markazidan o‘tganda diskning chap yarmi yorug‘ bo‘lib ko‘rinsa, Oy o‘zining qaysi fazasida bo‘ladi?
3. Osmonda Oyning o‘roq shaklida ko‘rinishi uning ikki bosqichida kuzatilib, ulardan biri quyosh botgach, g‘arbda gorizontdan uncha baland bo‘lmagan vaziyatda, ikkinchisi Quyosh chiqishidan oldin sharqda gorizontga yaqin vaziyatda kuzatiladi. Bulardan qaysi biri Oyning “o‘sadigan” va qaysi biri “tugayotgan” fazasiga to‘g‘ri keladi?
4. Oyning Yerdan o‘rtacha uzoqligi 384400 km. Oy orbitasini aylanadan iborat deb qarab, uning orbital tezligi qanchaga teng bo‘lishini hisoblang.
5. Oyning siderik (yoki yulduz) davrini ma’lum deb qarab, uning bir soat davomida orbita bo‘ylab siljishi qanchaga teng ekanligini toping (yoy hisobida).
6. Oy qanday sababga ko‘ra Yerga har doim bir tomoni bilan qaragan holda bo‘lishini tushuntiring. Oy doimo Yerga bir tomoni bilan qaragan bo‘lishiga qaramay, Yerdagi kuzatuvchi Oy sirtining qaryib 60% ini ko‘ra olishini qanday tushintirish mumkin?
7. Oy o‘zining astronomik yangi oy fazasidan o‘tgach, o‘roq shaklidagi birinchi ko‘rinishi osmonning qaysi tomonida kuzatiladi? Oyning bu vaziyatida uning Quyosh bilan yoritilgan qismi ham och kulrang bo‘lib ko‘zga ilg‘anadi. Bu hodisa qanday tushintiriladi.
8. Oy o‘zining birinchi chorak fazasida bo‘lsa, Quyosh botayotgan paytda u osmonning qayerida yotadi? To‘lin oy fazasida bo‘lsa-chi?
9. Nega to‘lin oy fazasidagi Oy ko‘pincha garizontdan ko‘tarilayotgan yoki botayotgan paytda qizarib ketadi? Bunday hodisa qanday sharoitda kuchliroq seziladi?
10. Oy o‘zining oxirgi chorak fazasida osmon ekvatori tekisligida bo‘lsa, kechasi haqiqiy quyosh vaqti bilan qanday vaqtda chiqishini hisoblang. Chizma chizing.
11. Oy orbitasining ekliptikaga og‘maligini (γ=5º9′) e’tiborga olib, Oy markazining og‘ish (shimoliy va janubiy osmon yarim sharlarida) chegaralari qanchagacha borishini aniqlang.
12. Ma’lum bir kuni to‘lin oyning chiqishi soat 20 dan 15 minut o‘tganda kuzatilgan bo‘lsa, ikki kundan so‘ng Oyning chiqishi taxminan qaysi paytda kuzatiladi? Oyning har kungi kechikib chiqish vaqti o‘zgaruvchan kattalikmi? Agar o‘zgaruvchan bo‘lsa, qanday sababga ko‘ra o‘zgarishini tushuntiring.
13. Geografik kenglamasi 70º bo‘lgan joyda iyun oyida to‘lin oyni ko‘rish mumkinmi? Shu joyda to‘lin oy botmaydigan kunlar yilning qaysi oylariga to‘g‘ri keladi?
14. Ma’lum yilning iyun oyida Simferopol shahrida (φ=45º) to‘lin oy kulminatsion vaziyatda garizontdan 16º balandda bo‘ldi. Huddi shu shaharning o‘zida ma’lum vaqt kelib iyun oyida to‘lin oy 26º balandda bo‘lsa, bunday hol necha yildan so‘ng ro‘y beradi?
15. Toshkentda (φ=41º20′) to‘lin oyning eng yuqori va eng quyi kulminatsiyalaridagi balandliklarini hisoblang. Oy orbitasining ekliptikaga og‘maligi (γ=5º9′) ni e’tiborga oling.
16.Oyning bir sutkasi Yer sutkasi bilan hisoblaganda qanchaga teng bo‘lishini hisoblang. Oyning siderik davri ma’lum deb qarang.
17. Yerdagi kuzatuvchi osmonda to‘lin oyni kuzatayotganda Oydagi kosmonavt Yerni qaysi fazada ko‘radi? Yangi oy kuzatayotgan paytda-chi?
18. Bahorgi tengkunlik kuni Oyning to‘g‘ri chiqishi 12h bo‘lsa, shu kuni u qaysi fazada ko‘rinadi? 23 – sentyabr kuni huddi shunday to‘g‘ri chiqishga ega bo‘lgan oy qaysi fazada ko‘rinadi?
19. Tengkunlik kuni Quyosh botayotgan paytda yuqori kulminatsiyada kuzatilgan Oyning fazasi qanday bo‘ladi? Bu paytda Oy va Quyosh to‘g‘ri chiqishlarining farqi nimaga teng bo‘ladi?
20. Agar Oyning siderik davri yulduz sutkasi uzunligiga aniq mos kelsa, u holda Oyning sutkalik ko‘rinma aylanishi qanday bo‘ladi?
21. Osmonda Oy haqiqiy harakat qilayotib, biror yorug‘ yulduzni to‘sib o‘tsin (bunday hodisa yulduzlarning Oy bilan to‘silishi deb ataladi). Agar bu to‘silish 25m30s davom etgan bo‘lsa, u markaziy bo‘lganmi (ya’ni Oy diski diametri bo‘ylab to‘silganmi)? Oyning ko‘rinma diametri 30′ ga teng deb oling.
22. Oy orbitasi perigeyi har doim bir tekis sharqqa tomon siljib borib, 3232 sutkada (taxminan 9 yilda) bir marta aylanib chiqishini e’tiborga olgan holda anomalitik oy davri (ya’ni oyning perigeyidan ketma-ket ikki marta o‘tishi orasidagi vaqt oralig‘i) yoki uzunlama bo‘yicha libryatsiyalar davrini (sutkaning yuzdan bir ulushigacha) hisoblab toping.
Oyning ko'rinadigan harakati va fazalari

Vaqtdan tashqari oy tutilishi, Oyning yarmi har doim quyosh tomonidan yoritiladi, ikkinchi yarmi esa tunda. Ba'zi odamlar bu oyning yaqin va uzoq tomonlari deb o'ylashadi, lekin ular emas. Oyning yaqin va uzoq tomonlari mos ravishda Yerga qaragan va undan uzoqroq tomonlardir va bular har doim bir xil tomonlardir (ya'ni, Oy doimo Yerga bir tomon bilan qaragan). Va Oyning yarim sharlari, kunduzi yoki kechasi, mos ravishda Quyoshga qaragan va undan uzoqda joylashgan yarim sharlar. Va ular oyning quyosh atrofida harakatlanishi bilan doimo o'zgarib turadi (5.4-rasm).

Oy fazalari. Oyga qarash to'lin oyda emas, balki eng yaxshisidir.Yangi oy- bu oylik oy tsiklining boshlanishi yoki oy oyining boshlanishi. Bu vaqtda Oyning Yerga eng yaqin tomoni Quyoshdan uzoqlashgan, shuning uchun u qorong'i va ko'rinmaydi. Birinchi bosqich - yosh oy yarim oy, yoki O'sayotgan yarim oy- yangi oydan 24 soat o'tgach ko'rinadi (eng qulay holatlarda). Bu oyning yoritilgan maydoni ortib borayotganini anglatadi. Ushbu bosqichda Oy Yer atrofida aylanib, Yer va Quyosh (yangi oyda) bilan bir qatorda o'z pozitsiyasidan asta-sekin uzoqlashadi. Quyoshga qaragan Oyning yarmi doimo yoritilgan, ammo o'sish bosqichida yoritilgan maydonning ko'p qismi Yerdan burilib, bizga ko'rinmaydi.Orbitada harakatlanayotgan Oy Yer-Oy chizig'i Yer-Quyosh chizig'i bilan to'g'ri burchak hosil qiladigan nuqtaga etadi. Ushbu bosqichda, bu deyiladi birinchi chorak, biz oy diskining to'liq yarmini ko'ramiz.Qanday qilib yarmi chorakka teng bo'lishi mumkin? Ko'ryapsizmi, ichida nima bor oddiy hayot imkonsiz, astronomlar oddiy. Gap shundaki, bu bosqichda Oyning yaqin tomonining yarmi yoritilgan, ya'ni Yerga qaragan. Ammo biz ko'rib turgan Oyning yoritilgan qismi quyoshga qaragan yoritilgan yarim sharning faqat yarmi, yarmining yarmi esa chorak. Do'stlaringiz bilan chorak yarmiga teng bo'lishi mumkinligi haqida bahslashing va siz g'alaba qozonasiz!Agar biz ko'rgan oyning yoritilgan qismi yarmidan ko'p bo'lsa, lekin hali ham to'lin oydan kamroq bo'lsa, u deyiladi. kelishi.

Odamlar ko'pincha nima uchun deb so'rashadi quyosh tutilishi har oy yangi oyda sodir bo'lmaydi. Buning sababi shundaki, yangi oyda Yer, Oy va Quyosh odatda bir xil chiziqqa to'g'ri kelmaydi. Ammo ular bir qatorda turishganda, quyosh tutilishi sodir bo'ladi. Va to'lin oyda Yer, Oy va Quyosh bir xil chiziqqa to'g'ri kelganda, oy tutiladi.Oy Quyoshga qarama-qarshi bo'lgan orbitasining eng uzoq nuqtasida bo'lsa, Yerga qaragan Oy yarim shari to'liq yoritilgan bo'ladi. Bu faza to'linoy... Oy o'z orbitasida ko'proq harakat qilganda, yoritilgan hudud kamayadi va bu faza deyiladi so'nayotgan oy, yoki zarar(Oy to'ladan kamroq, lekin yarmidan ko'p). Tez orada oyning yarmi qoladi - bu faza deyiladi oxirgi chorak... Keyin, u yana Yer va Quyosh bilan bir qatorda bo'ladigan paytga yaqinlashganda, faza boshlanadi qarigan yarim oy... Keyin yangi oy boshlanadi va fazalar tsikli qayta boshlanadi.Eng hayratlanarlisi shundaki, Yer Oy bilan bir xil fazalarga ega! Ammo ularni ko'rish uchun siz Oydan Yerga qarashingiz kerak. Er yuzidagi odamlar to'lin oyni ko'rganlarida, oyda kuzatuvchilar uchun "yangi yer" fazasi keladi va yerliklar uchun yangi oy kelganda, "Lunarians" to'lin erning tomoshasidan zavqlanadi.

Oy Yerning tabiiy sun'iy yo'ldoshidir. Bu Yerga eng yaqin samoviy tana, u aks ettirilgan quyosh nurlari bilan porlaydi. Oy Yer atrofida taxminan elliptik orbita bo'ylab, Yer o'z o'qi atrofida aylanadigan yo'nalishda harakat qiladi. Shuning uchun biz oyning yulduzlar orasida osmonning aylanishiga qarab harakat qilayotganini ko'ramiz. Oyning harakat yo'nalishi har doim bir xil - g'arbdan sharqqa. Yerdan kelgan kuzatuvchi uchun Oy kuniga 13,2 ° ga harakat qiladi.
Oy Yer atrofida aylanish jarayonini 27,3 kunda tugatadi ( yulduz oy). Va shu bilan birga, u o'z o'qi atrofida bitta inqilob qiladi, shuning uchun Oyning bir xil yarim shari doimo Yerga qaragan.Oyning Yer atrofidagi harakati juda murakkab va uni o'rganish samoviy mexanikaning eng qiyin vazifalaridan biridir. Oyning ko'rinadigan harakati uning ko'rinishining doimiy o'zgarishi - fazalarning o'zgarishi bilan birga keladi. Buning sababi, oyning quyoshga va uni yorituvchi erga nisbatan turli xil pozitsiyalarni egallashi. Oy fazasi Oy diskining quyosh nurida ko'rinadigan qismi deyiladi.Yangi oydan boshlab oyning fazalarini ko'rib chiqing. Bu faza Oy Quyosh va Yer o'rtasida o'tib, bizga qorong'u tomoni bilan qaraganida sodir bo'ladi. Oy Yerdan umuman ko'rinmaydi.Bir yoki ikki kundan so'ng, "yosh" Oyning tor yorqin yarim oyi paydo bo'ladi va osmonning g'arbiy qismida o'sishda davom etadi. Ba'zan u osmon fonida seziladi (zerikarli kulrang porlash tufayli - deb ataladigan narsa kul nuri Oy) va oy diskining qolgan qismi. Kul yorug'lik hodisasi yarim oy to'g'ridan-to'g'ri Quyosh tomonidan yoritilishi, oy yuzasining qolgan qismi esa Yer tomonidan aks ettirilgan tarqoq quyosh nurlari bilan yoritilganligi bilan izohlanadi. 7 kundan keyin oy diskining butun o'ng yarmi allaqachon ko'rinadi - birinchi chorak bosqichi... Ushbu bosqichda oy kunduzi ko'tariladi, kechqurun osmonning janubiy qismida ko'rinadi va kechasi botadi. Keyin faza kuchayadi va yangi oydan 14-15 kun o'tgach, Oy Quyosh bilan qarama-qarshilikka keladi. Uning fazasi tugallanadi, keladi to'linoy... Quyosh nurlari Yerga qaragan butun Oy yarim sharini yoritadi. To'lin oy quyosh botganda ko'tariladi, quyosh chiqqanda botadi va yarim tunda osmonning janubiy tomonida ko'rinadi.

To'lin oydan keyin Oy asta-sekin Quyoshga g'arbdan yaqinlashadi va u tomonidan chap tomondan yoritiladi. Taxminan bir hafta o'tgach, bosqich boshlanadi uchinchi, yoki oxirgi chorak... Bunday holda, oy yarim tunda ko'tariladi, quyosh chiqqach, u osmonning janubiy tomonida bo'ladi va kunduzi botadi. Er sun'iy yo'ldoshining Quyoshga yanada yaqinlashishi bilan Oyning pasayish fazalari yarim oy shaklida bo'ladi. Oy faqat ertalab, quyosh chiqishidan biroz oldin ko'rinadi va kunduzi, quyosh botishidan oldin botadi. Oyning tor yarim oyi bu safar sharqqa tomon qavariq. Keyin yana yangi oy boshlanadi va oy osmonda ko'rinmaydi.

Bir yangi oydan ikkinchisiga taxminan 29,5 kun o'tadi. Oy fazalarini o'zgartirish davri deyiladi sinodik oy... Sinodik (yoki qamariy oy) yulduz (yoki yulduzli) oydan uzunroqdir, chunki Oy ham, Yer ham fazoda oldinga yo'nalishda harakat qiladi.

Oyning ko'rinadigan harakati va fazalari.

Oyning yulduzlar fonida ko'rinadigan harakati Oyning Yer atrofida haqiqiy harakatining natijasidir. Yulduzli oy davomida oy har doim yulduzlar orasida bir yo'nalishda - g'arbdan sharqqa yoki to'g'ridan-to'g'ri harakatda harakat qiladi. Osmondagi Oyning ko'rinadigan yo'li ochiq egri chiziq bo'lib, zodiacal yulduz turkumlari yulduzlari orasidagi o'rnini doimiy ravishda o'zgartiradi.
Oyning ko'rinadigan harakati uning ko'rinishining doimiy o'zgarishi bilan birga keladi, bu oyning fazasi bilan tavsiflanadi. Ba'zi kunlarda osmonda oy umuman ko'rinmaydi. Boshqa kunlarda u tor o'roq, yarim doira va to'liq doiraga o'xshaydi. Oy fazalari Oyning ham Yer kabi qorong'u, shaffof bo'lmagan sharsimon jism bo'lishi va Yer atrofida harakatlanayotganda Quyoshga nisbatan turli pozitsiyalarni egallashi bilan izohlanadi (55).
Quyoshning uzoqligi tufayli oyga tushayotgan quyosh nurlari deyarli parallel bo'lib, har doim oy to'pining to'liq yarmini yoritadi; qolgan yarmi qorong'i bo'lib qoladi. Ammo yorug'lik yarim sharining bir qismi va qorong'uning bir qismi odatda Yerga qaraganligi sababli, Oy ko'pincha bizga to'liq bo'lmagan doira bo'lib tuyuladi. Oy diskining qorong'u qismini yorug'likdan ajratib turuvchi chiziq terminator deb ataladi va har doim yarim ellipsdir. Quyoshdan Oyga va Oydan Yerga yo'nalishlar orasidagi f burchakka faza burchagi deyiladi.
Oyning to'rtta asosiy fazasi mavjud bo'lib, ular asta-sekin quyidagi ketma-ketlikda bir-biriga o'zgaradi: yangi oy, birinchi chorak, to'lin oy, oxirgi chorak.
Yangi oyda Oy Quyosh va Yer o'rtasida o'tadi (ya'ni Quyosh bilan birga bo'ladi), faza burchagi Yangi oyda Oy Quyosh va Yer o'rtasida o'tadi (ya'ni Quyosh bilan qo'shiladi) , faza burchagi f = 180 °, oyning qorong'u tomoni yerga qaragan va osmonda ko'rinmaydi. Yangi oydan ikki kun o'tgach, oy g'arbda tor yarim oy shaklida ko'rinadi, shom shafaq nurlarida, quyosh botganidan keyin qisqa vaqt o'tgach, oyning yarim oy bo'rtib, quyoshga qaragan holda, asta-sekin kengayib boradi. kundan-kunga va yangi oydan taxminan 7 kundan keyin yarim doira shaklini oladi. Birinchi chorak deb ataladigan bosqich keladi. Bu vaqtda Oy sharqiy kvadratda, ya'ni. Quyoshdan 90 ° sharqda, faza burchagi f = 90 ° va Oyning yoritilgan yarmi va yoritilmagan yarim sharining yarmi Yerga qaragan. Ushbu bosqichda oy tunning birinchi yarmida ko'rinadi, keyin esa ufqdan o'tadi.
Har kuni Oyning yoritilgan yarim sharining ortib borayotgan qismi Yerdan ko'rinadi va birinchi chorakdan taxminan 7 kun o'tgach, Oy to'liq aylanaga o'xshab ko'rinadigan to'lin oy keladi. To'lin oyda Oy Quyoshga qarama-qarshi bo'lib, f = 0 va Oyning butun yoritilgan yarim shari Yerga qaragan. To'lin oy osmonda quyoshga qarama-qarshi yo'nalishda ko'rinadi (uning ekliptik uzunligi quyoshning ekliptik uzunligidan 180 ° ga farq qiladi). Shunung uchun to'linoy tun bo'yi osmonda ko'rinadigan; u quyosh botgan paytda chiqadi va quyosh chiqishi bilan botadi.
To'lin oydan keyin Oy "so'na boshlaydi", uning diskining g'arbiy tomonida "zarar" paydo bo'ladi, bu asta-sekin o'sib boradi, chunki har kuni Yerdan Oyning yoritilgan yarim sharining kichikroq qismi ko'rinadi. To'lin oydan taxminan 7 kun o'tgach, oy yana yarim doira shaklida ko'rinadi. Oxirgi chorak yaqinlashmoqda. Bu vaqtda Oy g'arbiy kvadraturada, f = 90 ° bo'lib, Oyning yoritilgan yarmi va yoritilmagan yarim sharining yarmi yana Yerga qaragan. Ammo hozir Oy allaqachon Quyoshdan 90 ° g'arbda va tunning ikkinchi yarmida, to'g'ridan-to'g'ri quyosh chiqquncha ko'rinadi.
Asta-sekin, oy diskining shikastlanishi kuchayadi, oy yana tor yarim oy shaklini oladi va quyosh chiqishidan biroz oldin sharqda, shafaq nurlarida ko'rinadi. 2-3 kundan so'ng, oy yarim oyi yo'qoladi va Oy osmonda yana ko'rinmaydi, chunki oxirgi chorakdan taxminan 7 kun o'tgach, yangi oy yana keladi. Yangi oyda Oyning Quyosh bilan qo'shilishi va to'lin oydagi qarama-qarshilik sizigiya deb ataladi.
Oyning yulduzlar fonida ko'rinadigan harakati oyning haqiqiy harakatining natijasidir.
Yer atrofida. Oy yulduzli oy davomida har doim ichidagi yulduzlar orasida harakat qiladixuddi shu tomon - g'arbdan sharqqa yoki to'g'ridan-to'g'ri harakat. Ko'rinadigan yo'l Osmondagi oylar ochiq egri chiziq bo'lib, ular orasidagi o'rnini doimiy ravishda o'zgartiradi zodiak yulduz turkumlari yulduzlari.Oyning ko'rinadigan harakati uning ko'rinishining doimiy o'zgarishi bilan birga keladi,oyning fazasi bilan tavsiflanadi. Ba'zi kunlarda osmonda oy umuman ko'rinmaydi. Vboshqa kunlarda u tor o'roq, yarim doira va to'liq doiraga o'xshaydi. Oy fazalariOyning ham Yer kabi qorong'i, shaffof emasligi bilan izohlanadi sharsimon jism va Yer atrofida harakatlanayotganda turli pozitsiyalarni egallaydi
Quyoshga nisbatan Quyoshning uzoqligi tufayli Oyga tushayotgan quyosh nurlari deyarli parallel va har doim oy to'pining to'liq yarmini yoritib turing; qolgan yarmi qoladi qorong'i. Lekin yorug'lik yarim sharining bir qismi va bir qismi beri

qorong'i, keyin Oy ko'pincha bizga to'liq bo'lmagan doira bo'lib tuyuladi. Chiziqni ajratish Oy diskining yorug'likdan qorong'i qismi terminator deb ataladi va har doim shunday bo'ladi yarim ellips. Quyoshdan Oyga va Oydan Yerga yo'nalishlar orasidagi f burchak faza burchagi deb ataladi.

Oyning to'rtta asosiy fazasi mavjud bo'lib, ular asta-sekin bir-biriga o'zgaradi.quyidagi ketma-ketlikda: yangi oy, birinchi chorak, to'lin oy,oxirgi chorak.Yangi oyda Oy Quyosh va Yer o'rtasidan o'tadi (ya'ni Quyosh bilan birgalikda), faza burchagi Yangi oy davomida Oy o'rtasida o'tadi.Quyosh va Yer (ya'ni Quyosh bilan bog'langan), faza burchagi f = 180yo,oyning qorong'u tomoni yerga qaragan va osmonda ko'rinmaydi. Ikki kundan keyin yangi oy Oy g'arbda tor yarim oy shaklida, kechki tong nurlarida ko'rinadi,quyosh botganidan keyin qisqa vaqt o'tgach, yarim oy, quyosh tomon bo'rtib, dan kundan-kunga asta-sekin kengayib boradi va yangi oydan taxminan 7 kun o'tgach yarim doira shaklini oladi. Birinchi chorak deb nomlangan bosqich keladi. Unda Oy sharqiy kvadratda bo'lgan vaqt, ya'ni. 90-yillar quyoshdan sharqda,faza burchagi f = 90 °, va yoritilgan yarmi va yarmi oyning yoritilmagan yarim shari. Ushbu bosqichda oy tunning birinchi yarmida ko'rinadi va keyin ufqdan oshib ketadi.
Har kuni Yerdan Oyning yoritilgan yarim sharining ortib borayotgan qismi ko'rinadi va birinchi chorakdan taxminan 7 kun o'tgach, to'lin oy qachon keladi.Oy to'liq aylanaga o'xshaydi. To'lin oy paytida oy o'z ichiga oladi.Quyosh bilan qarama-qarshilik, f = 0yo va butun yoritilgan yarim shar Yerga qaragan.
Oy. To'lin oy osmonda yo'nalishga teskari yo'nalishda ko'rinadi.Quyosh (uning ekliptik uzunligi Quyoshning ekliptik uzunligidan farq qiladi:Shuning uchun, butun tun osmonda to'lin oy ko'rinadi; taxminan orqaga qaytadi quyosh botishi va botishi paytida - uning chiqishi paytida.To'lin oydan keyin Oy "so'na boshlaydi", uning diskining g'arbiy tomonidan paydo bo'ladi "zarar", asta-sekin o'sib bormoqda, chunki har kuni hamma narsa Yerdan ko'rinadi oyning yoritilgan yarim sharining kichikroq qismi. Taxminan 7 kundan keyin to'lin oy Oy yana yarim doira shaklida ko'rinadi.Oxirgi chorak yaqinlashmoqda. V
bu safar Oy g'arbiy kvadratda, f = 90 va yana Yerga
oyning yoritilgan yarmi va yoritilmagan yarim sharining yarmi qaragan. Lekin hozir Oy allaqachon quyoshdan 90 ° g'arbda va tunning ikkinchi yarmida ko'rinadi,quyosh chiqqunga qadar.Asta-sekin, oy diskining shikastlanishi kuchayadi, oy yana tor shaklini oladi o'roqsimon va sharqda, tong shafaqlarida, quyosh chiqishidan biroz oldin ko'rinadi.Quyosh. 2-3 kundan keyin yarim oy yo'qoladi va oy yana osmonda ko'rinmaydi, shuning uchun oxirgi chorakdan keyin 7 kun yana keladi
Yangi oy. Yangi oy paytida Oyning Quyosh bilan qo'shilishi va davomida qarshilik to'lin oy vaqtlari syzygies deb ataladi.