Ovqat hazm qilish organlarining yosh xususiyatlari, moddalar va energiya almashinuvi, ovqatlanish gigiyenasi

Surilish.
 
Ovqat moddalari ximik, mexanik, ta‘sirlar natijasida parchalanib, suvda erigan 
xolga kelgandan sung ichak devorlaridan qon tomirlari va limfaga suriladi. Oshqozonda suv, 
alkogol, bazi oziqa moddalari, qisman uglevodlar surila boshlaydi. Yangi tusilgan bolalarda 
oshqozon kuproq ovqat moddalari suriladi. Yosh ortishi bilan surilish kamayadi. Ichakning 
shilliq qavatida juda kup miqdorda surg’ichlar buladi. (xar bir mm2 22-40ta). Ichak 
surg’ichlarining qisqarishini piyoz, chesnok va qalampir 5 marta tezlashtiradi. Surg’ichlar qon 
tomirlariga juda boy. Oqsillar ichak devorlaridan aminokislotalari h olida, uglevodlar suvda 
erigan monosaxaridlar, yog’lar esa yog’ kislotasi va glitsirin h olida qon va limfaga suriladi. 
Bolalarda ichakdan juda oz mikdorda oqsillar suriladi. Suv va uglevodlar yug’on ichak 
dsvorlaridan yaxshi suriladi (katta odamlarda). Bolalarda ichakdan aminokislotalar va 
monosaxaridlarni so’rilishi katta odamdagi surilishga nisbatan tez bo’ladi. Bolaning yoshi ortishi 
bilan surilish kamayadi. Shuningdek tuzlarning surilishi h am susayadi. Tuzlarning so’rilishi 
maktab o’quvchilarida bog’cha bolalariga nisbatan 2 marta ortiq. Jinsiy balog’at yoshida surilish 
yana kamayadi. Issiq sharoitda bolalarning ovqatlanish vaqti va gigienasiga e‘tibor berish kerak. 
Bu sharoitda bog’cha yoshidagi bolalarda yog’ning xazm bo’lishi qiyinlashadi. Chunki yuqori 
temperaturada oshqozon, ichak, me‘da osti bezidan shirani ajralishi, oshqozon shirasining 
kislotaligi juda kamayib ketadi. Buning natijasida ba‘zi qiyin xazmlanadigan ovqat moddolari 
xazm bo’lmay, xazm kanalida chiriy boshlaydi. Buning natijasida bola turli mikroblarga karshi 
kurash qobiliyatini susaytiradi va u dizenteriya, dispepsiya kasalliklariga yo’liqadi. 
Ovqat xazm kanalida xazm bo’lganidan sung chiqindi moddalar najas bo’lib, yug’on 
ichakka yig’iladi. Defikatsiyaning nerv markazi orka miyaning 3-4 bel segmentida joylashgan. 
Tashqi sfinter ixtiyoriy. 
Bolalar orasida oshqozon-ichak kasalliklari 1 yoshgacha - 40%, 5 yoshgacha - 30% va 5 
yoshdan yuqorilarda 15-20% tashkil etadi. Notug’ri ovqatlanish, ovqatlanish gigienasining 
buzilishi, issiq sharoit og’riq bolalarda ovqat xazm qilish organlarining yomon ishlashiga olib 
keladi. Bolalar ovqat xazm qilish sistemasining xarakterli belgisi: shilliq qavati nozik, qon va 
limfa tomirlariga boy, elastikligi sust. Bu esa oshqozon-ichak traktining tez yallig’lanishiga va 
kasallikning og’ir kechishiga sabab bo’ladi. Bundan tashqari ichak devorlari yuqori 
o’tkazuvchanlik xususiyatiga ega. Bu esa mikroblarning ichak devorlaridan bemalol utishini 
ta‘minlaydi. Bolalarda oshqozon shirasida kislotalik kam bo’ladi, fermentlar kam h azm qilish 
xususiyatiga ega. Buning natijasida ovqat yaxshi parchalanmaydi va tozalanmaydi va zaxarli 

---

moddalarning xosil bo’lishiga olib keladi. Jigarning yetarli rivojlanmaganligi h am bolalarda 
oshqozon ichak kasallarini keltirib chiqaradi.