Ovqat hazm qilish fiziologiyasi. Ogʻiz boʻshligʻidagi hazm. Oziq moddalar hazm yoʻllarida 2 XIL usulda oʻzgarishga uchraydi

Yuqori va pastki qator tishlar yordamida oziq moddaning mexanik parchalanishi chaynash deb ataladi. Chaynash chaynov va til mushaklari qisqarishi orqali amalga oshiriladi.

Og‘iz bo‘shlig‘idagi retseptorlardan impulslar uch shoxli

asab orqali uzunchoq miyaga, u yerdan ко ‘rish dumbogʻigi va bosh

miya poʻ‘stloq sohasiga boradi Chaynashni boshqarishda uzunchoq

miyaning harakatlantiruvchi yadrolari, qizil yadro, qora modda

(substansiya), po‘stloq osti va po‘stloq tuzilmalari ishtirok etadi.

Chaynashni boshqarishda ishtirok etadigan neyronlar to‘plami

chaynash markazi deb ataladi. Chaynash markazidan uch shoxli

asab orqali impulslar chaynash mushaklariga boradi

Chaynash jarayoni

tinch davri, ovqat luqmasini og‘izga

kiritish, tusmollash (chamalash), asosiy davr, ovqat luqmasini

yutishga tayyorlash davrlaridan iborat bo‘lib, bosqicbma-bosqich

amalga oshadi.

Ogʻiz davri.

Ixtiyoriy bo‘lib, unda ovqat luqmasi til bilan

qattiq tanglayga bosiladi va tilning o‘rta qismidagi mushaklar

harakati natijasida sekin-asta til o‘zagiga siljitiladi. Bu yerda ovqat

luqmasi yumshoq tanglay, til o‘zagi va xalqum orqa devori

mexanoretseptorlarini qitiqlaydi. Retseptorlardan qo‘zg‘alish uch

shoxli, til-halqum va hiqildoqning yuqori asab afferent tolalari

orqali uzunchoq miyadagi yutish markaziga boradi. Uzunchoq

miyadagi markazdan impulslar uch shoxli, til osti, til-halqum va

adashgan asab efferent tolalari orqali yutishda ishtirok etadigan

mushaklarga yetib borib ulami harakatga keltiradi.

Xalqum davri.

Tez, ixtiyorsiz davr bo‘lib, unda yumshoq

tanglay va hiqildoqni ko‘taruvchi mushaklar qisqarishi hisobiga

burun va nafas yo‘llari berkiladi. Ovqatlanish markazi uzunchoq

miyada nafas markazi yonida joylashganligi ikkala markaz

o‘rtasida payvasta (retsiprok) munosabatni ta’minlaydi. Shuning

uchun ham yutinayotgan paytda nafas to‘xtaydi. Tilning harakati

bilan ovqat luqmasi halqumga surib tushiriladi. Bu yerda

luqmaning halqumga tushishiga ta’sir qiluvchi asosiy omil bu og‘iz

bo‘shlig‘i va halqumdagi bosimlar farqidir. Luqma halqumga

o‘tishi bilan uning kirish sohasidagi mushaklar qisqarib, luqmani

qizilo‘ngachga surib yuboradi.

Qiziloʻngach davri.

Sekin, ixtiyorsiz davr boiib, unda

qizilo‘ngachning peristaltik harakati tufayli ovqat luqmasi me’da

tomon siljiydi. Yutinish harakati ta’sirida qizilo'ngachda hosil

boigan peristaltik harakatning birlamchi toiqini me’dagacha

boradi. Qiziloiigachning aorta ravogi bilan kesishgan sohasida

birlamchi toiqin ta’sirida ikkilamchi toiqin hosil boiadi. Bu

toiqin ham me’daning kardial sohasigacha boradi. Me’daning

kardial sfinkteri luqma yaqinlashganda paydo boigan mexanik

ta’sirlar tufayli ochiladi va ovqat qizilo'ngachdan me’daga oiadi