Ovoz rejissyorligi va operatorlik mahorati

O’ZDSMI.“OVOZ REJISSYORLIGI VA OPERATORLIK MAHORATI” KAFEDRASI. “SAN’ATDA ANIMATSIYAVIY VA MULTIMEDIYAVIY LOYIHALASH” BO’LIMI 1-KURS FAN: ANIMATSIYA REJISSURASI O’QITUVCHI: ASLIDDIN UTAYEV Topshirdi: O’tbosarov Abbos

Evropa tarixidagi buyuk rejissorlar haqida

Reja.

1.Lyudvig Kronek

2.Макс Рейнхардt

3.Gordon Kreg

4.A. P. Lenskiy

5.Andre Antuan

Lyudvig Kronek

Lyudvig Kronek 1837 - yil 3-noyabr da Brendenburg tug`ulgan .

Lyudvig Kronek teatrda ijrochilar ansambli vujudga keltirilishi, truppaning xama a’zolari ijod jarayonida faol katnashishlari zarur ekanligini isbot etdi. Rejissyor barcha aktyorlarni pesa bilan chukur tanishib chikishga, uni idrok etishga, pesada kutarilgan muammolar talkiniga uz munosabatlarini aniklab olishga majbur kilar, shu yul bilan xam kollektiv ijod jarayonida repetitsiyalarning nechogli muxim ekanligini ta’kidlardi. Bundan tashkari u repetitsiyalarda spektakl uchun zarur bulgan mavzularda leksiyalar ukir, boshka olimlar leksiyalarini tashqil eta rva xar bir aktyorning akliy, xissiy va psixologik jixatdan rolni chukur idrok etishiga katta axamiyat berardi.

Макс Рейнхардt

Maks Reynxardt(1873-1943) – uzining rejissurasida eng avval akter ustidan rejissyorning xukmronligi, rejissyor zulmiga karshi ut ochdi. Jaxondagi kup teatrlarda akter va rejissyor sifatida faoliyat kursatib kelgan teatrchilik xarakatida katta bilim va tajribaga ega bulgan bu nemis teatr arbobi va rejissyori uz ijodi davomida aktyorlik mahorati va sahna nutki madaniyatini yuksaltirishga juda katta axamiyat berdi. Uning uz tadbiricha, «Akter – bu shoir, bunyodkor shaxs bulib u teatrdagi asosiy siymodir.» SHuning uchun xam u maishiy naturalizm, soxta diplomatsiya, yolgondakam aktyorlik uyinlariga karshi chikib, teatrda aktyorlik san’ati xukmronligiga erishdi. U teatrga teatrni, ya’ni xakikiy aktyorlik mahoratini, uyinni, fantastikani, plastikani olib kirdi. U sahna vokealari xususida katta izlanish va eksperimentlar yulidan bordi, turli uslub (stil) va ritmlarni kulladi, ayniksa, ommaviy sahnalarning ritmik rang-barangligi va ularning uzaro mustaxkam alokadorligi, spektaklda musika, shovkin, nur jilolariga katta mavke ajratdi. U spektakl bezaklarida sahnaning turt devori _ ramkasi konuniyatini buzib, tabiat manzaralari, xalk sayllari va karnavallarining keng kamrovli, ifodali namunalarini yaratdi.

Reynxardt teatrida aktyorlik mahorati, uning tinimsiz rivojlantirilib, tarbiyalanib borishiga juda keng yul ochildi. Natijada uning teatridan jaxon teatri tarixida yorkin ijodiy izlar koldirgan G.Eyzoldt, A.Moissi, A.Basserman, V.Kraus, E.YAnnings kabi mashxur nemis aktyorlari etishib chikdi. Rejissyor – pedagog Reynxardt bu aktyorlardan Virtuoz (oliy darajali) maxorat, plastika, jest (kullarning ifodali xarakati), pantomima, raqs, akrobatika talab kilardi va aktyorlar anna shunday yuksak professional maxorat egasi bulishga intilar edilar.

Gordon Kreg

Gordon Kregning rejissyor-rassom va rejissyor sahnalashtiruvchi sifatida amalga oshirgan antika ijodiy kashfiyotlari xamma davr va xamma zamon rejissyorlari uchun ulug bir maktab bula oladi. Ayniksa, uning oddiy yiltirok kogozlarni matoga yopishtirib, uni turli rangdagi projektor nurlari orkali jilolantirishi va sexrli bir ranglar olamini tashqil etishi yoki aktyorlarning libosi, mizanssenasi, xolati mutanosibligi orkali chukur ramziy ma’nolarni ifoda eta olish san’ati chinakam ibrat maktabidir. Boshkacha aytganda, K.S.Stanislavskiy kabi jaxon teatri tarixida katta burilish yasagan reformator rejissyor uchun xam katta sabok maktabi bulgan G.Kreg rejissurasini chukur urganmasdan turib, professional rejissyorlik davosini kilish diletantlikdan boshka narsa emas.

A. P. Lenskiy

Rejissyorlik san’ati kasb sifatida XIX asming oxiri XX asming boshlaridagina shakllanadi. Shu davr ichida teatr tarixidan o‘rin oigan mashhur rejissyorlar:

Germaniyada

Kronek va Reyngardt, Fransiyada Antuan, Angliyada Kreg, Rossiyada Lenskiy yetishib chiqdilar. Bu davrgacha rejissyor

funksiyasiga «Badiiy-ijodiy ishlar emas, balki «ma’muriytexnik» xarakterdagi ishlami bajarish yuklatilgan edi. Bunday

xarakterdagi ish hozirgi rejissyor yordamchisining vazifalaridan iborat.

Andre Antuan

Buyuk fransuz rejissyori, aktyori va teatr reformatori bulgan Andre Antuan (1858-1943) faoliyati xam bulajak professional rejissyor uchun katta maktabdir. U katta tajriba maktabini utab, sahna sirlarining ok-u-korasini uz vujudida sinab kurgach, rejissyor sifatida dalil reformalarni amalga oshira boshladi. Jumladan, usha davr fransuz teatr san’atida «moda»da bulgan melodramalar va «meshchan dramaturgisi»ga karshi ut ochib, buyuk faylasuf Emil Zolya va uning muxitidagi dramaturglar ijodini, anikrogi, melodrama urniga usha davr tili bilan aytganda, «naturalizm»ni, xozirgi davr tushunchasida xayotiy xakikatni barcha dard-u-alamlari bilan talkin eta boshlashi juda katta inkilob edi. Uning spektakllarida odat tusiga kirib kolgan «kaxramon», «oshik», «ma’shuk» kabi spektakllardan-spektakllarga kuchib yuruvchi personajlar emas, bvlki oddiy dexkonlar mayda burjua va ishchilar sinfi sahnaga chika boshladi.