O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

-ishlabchiqarish 
dasturining yillik 
mexnat sig’imi, 
S
to’r
-
ishchilarning o’rtacha 
tarif stavkasi, 
K
q
-tarif 
qo’shimcha to’lov 
koeffitsienti, 
I
s
-
ishchilarning o’rtacha 
soni, 
M
m
-minimal ish 
xaqi  
F
y
= T
reja
 
S
to’r
(1+K
q
) 
F
y
= K
s 
I
s
 
12M
m
 
F
y
 = S
to’r
 –T
reja
 
(1+K
q
) 
F
y
 = R
reja
 + S
to’r
 + 
K
q
 
25.
 
12 
2 
Ish haqi fondidan qaysi 
biri asosiy ish haqi 
‘isoblanadi? 
Soatli ish haqi fondi. 
Kunlik ish haqi 
fondi. 
Ta’rif ish haqi fondi. 
Oylik ish haqi 
fondi. 
26.
 
12 
2 
Ishbay ish haqi 
shaklida mehnatga haq 
to’lashga quyidagilar 
xosdir? 
a va b javoblar to’g’ri  
Ishlangan ish 
soatlari 
Lavozim okladlari 
va oylik maoshlar 
Tayyorlangan 
mahsulot hajmi va 
ko’rsatilgan 
xizmatlar soni 
27.
 
12 
2 
Korxonaning ish haqi 
fondi quyidagilardan 
iborat bo’ladi: 
asosiy va qo’shimcha 
ish haqidan  
asosiy ish haqi va 
mukofotlardan 
faqat asosiy ish 
haqidan 
a va b javoblar 
to’g’ri 
28.
 
12 
2 
Qaysi ish haqi fondi 
kunlik ruxsat etilgan 
imtiyozli uzilishlar  
uchun qo’shimcha 
to’lovlarni e’tiborga 
oladi? 
Kunlik  
Oylik 
Soatlik 
Yillik 
29.
 
12 
3 
Soatlik ish haqi 
tarkibiga quyidagilar 
kiradi: 
ishbay ish haqi fondi, 
vaqtbay ish haqi fondi, 
mukofot, tungi soatda 
ishlanganlik uchun 
to’lovlar, brigadirlik 
uchun to’lov, shogird 
tayyorlaganlik uchun 
to’lov, bayram kunlari 
ishlaganlik uchun 
to’lov  
mehnat ta’tili 
uchun to’lov,to’g’ri 
ish haqi fondi, 
o’smirlarga 
qisqartirilgan 
soatlar uchun 
to’lov, mukofotlar, 
brigadirlik uchun 
to’lov, shogird 
tayyorlaganlik 
uchun to’lov 
xizmat safari uchun 
to’lov, ishbay ish 
haqi fondi, vaqtbay 
ish haqi fondi, 
mukofot, tungi 
soatda ishlanganlik 
uchun to’lovlar, 
brigadirlik uchun 
to’lov, shogird 
tayyorlaganlik uchun 
to’lov 
to’g’ri ish haqi 
fondi, o’smirlarga 
qisqartirilgan 
soatlar uchun 
to’lov, 
mukofotlar, 
brigadirlik uchun 
to’lov, shogird 
tayyorlaganlik 
uchun to’lov, 
bayram kunlari 
ishlaganlik uchun 
to’lov 

---

215 
 
30.
 
12 
4 
Ishlab chiqarish 
uchastkasida 5 ta 
o’smir ishlaydi, 
ularning o’rtacha tarif 
stavkasi 620 so’mga 
teng. Yildagi ish 
kunlari soni 240 kun. 
O’smirlar uchun 
qo’shimcha to’lov 
summasini aniqlang. 
744000 so’m  
550 000 so’m 
645000 so’m 
600 000 so’m 
31.
 
12 
4 
O’rtacha kunlik ish 
haqi quyidagicha 
aniqlanadi 
Ish haqining kunlik 
fondi jami ishlangan ish 
soatlariga bo’linadi 
Ish haqining kunlik 
fondi jami 
ishlangan kishi 
kunlarga bo’linadi 
ish haqining soatlik 
fondi jami ishlangan 
ish soatlariga 
bo’linadi 
ish haqining oylik 
fondi ishlangan 
kishi soatlariga 
bo’linadi 
32.
 
12 
3 
Korxonaning ish haqi 
fondini rejalashtirish 
quyidagi tartibda 
amalga oshiriladi. 
To’g’ri tartibni 
belgilang. 
soatlik ish haqi fondi, 
kunlik ish haqi fondi, 
oylik yoki yillik ish 
haqi fondi  
to’g’ri ish haqi 
fondi, soatlik ish 
haqi fondi, kunlik 
ish haqi fondi, 
oylik yoki yillik ish 
haqi fondi 
kunlik ish haqi 
fondi, oylik ish haqi 
fondi va yillik ish 
haqi fondi 
to’g’ri ish haqi 
fondi, ishbay ish 
haqi fondi, 
vaqtbay ish haqi 
fondi va 
qo’shimcha 
to’lovlar fondi 
33.
 
12 
2 
Qo’shimcha to’lovlar 
quyidagilarni ko’zda 
tutadi. 
mehnat qonunchiligida 
ko’zda tutilgan 
imtiyozli uzulishlar 
uchun to’lovlarni  
qo’shimcha 
ishlaganligi uchun 
to’lovlarn i 
korxona rahbariyati 
tomonidan ruxsat 
etilgan uzilishlar 
uchun to’lovlarni 
moddiy yordam 
uchun berilgan 
to’lovlarni 
34.
 
12 
4 
Ishbay ish haqi 
quyidagicha 
aniqlanadi: 
rastsenka ko’paytiriladi 
mahsulot hajmining 
naturadagi ifodasiga  
rastsenka 
ko’paytiriladi 
daromadga 
rastsenka 
ko’paytiriladi ishlab 
chiqarilgan mahsulot 
qiymatiga 
ishlangan ish 
soatlari 
ko’paytiriladi 
o’rtacha tarif 
stavkasiga 
35.
 
12 
3 
O’smirlarning asosiy 
ish haqi, ya’ni ishlab 
chiqarilgan mahsuloti  
yoki ishlagan ish soati 
uchun  to’lanadigan 
asosiy ish haqi qaysi 
fond tarkibiga 
kiritiladi. 
kunlik ish haqi fondi 
to’g’ri ish haqi 
fondi 
Oylik ish haqi fondi 
Yillik ish haqi 
fondi 
36.
 
13 
1 
O’rtacha xarajatlar... 
Birlik mahsulotga  
ishlab chiqarish 
xarajatlari  miqdorini 
belgilovchi 
xarajatlardir. 
Ishlab chikarilgan 
mahsulot xajmiga 
bog’liq xolda  
o’zgaradiganxaraja
tlardir. 
Xar bir mahsulot 
xajimidagi doimiy 
va o’zgaruvchan 
xarajatlar 
summasidir. 
Ishlab chiqarish 
xajmiga bog’liq 
xolda 
o’zgarmaydigan 
xarajatlardir. 
37.
 
13 
2 
CHegaraviy xarajatlar  
qanday formuladan 
aniklanadi. YaX- yalpi 
xarajatlar, Qx- Ishlab 
chiqarish  xajmi, UX- 
O’zgaruvchan 
xarajatlar summasi. 
CHx = 

YaX/ 

Qx 
CHx = UX  Q x 
CHx = 

YaX

Qx 
CHx =  YaX/Qx 
38.
 
13 
2 
Tannarxni 
kalьkulyatsiyalashning 
qanday usullari 
mavjud? 
Normativ, rejaviy, 
xisobot 
Rejaviy va xisobot 
Normativ va rejaviy 
Normativ va 
xisobot 
39.
 
13 
2 
Umumiy kal`kulyatsiya 
bu ... 
Bu mahsulot birligini 
ishlab chiqarishga 
sarflanayotgan o’rtacha 
xarajatlar 
Bu xar bir 
mahsulot turini 
ishlab chiqarish 
uchun 
sarflanadigan 
Bu ishlab 
chiqarishga 
sarflangan umumiy 
xarajatlar 
Jami harajatlarni 
hisoblash usuli 

---

216 
 
xarajatlar 
40.
 
13 
3 
Tur kal`kulyatsiyasi bu 
... 
Bu xar bir mahsulot 
turini ishlab chiqarish 
uchun sarflanadigan 
xarajatlar  
Bu mahsulot 
birligini ishlab 
chiqarishga 
sarflanayotgan 
o’rtacha xarajatlar 
Bu ishlab 
chiqarishga 
sarflangan umumiy 
xarajatlar 
Bu mahsulot 
birligini ishlab 
chiqarishga 
sarflanayotgan 
umumiy xarajatlar 
41.
 
13 
1 
Ishlab chiqarish 
xajmiga bog’liqlik 
darajasiga kura 
qanday xarajatlar 
ajiratiladi? 
O’zgaruvchan, shartli 
doimiy. 
Asosiy, ustama 
O’zgaruvchan, 
ustama. 
O’zgaruvchan, 
bilvosita 
42.
 
13 
4 
Joriy yildagi xarajatlar 
670800 ming so’m, 
ishlab chiqarish xajmi 
678849,6 ming so’mga 
teng va ishlab 
chiqarish xajmini 10 % 
ga ko’paytirish ko’zda 
tutilgan bo’lsa 
rejalashtirilgan 
tannarxni aniqlash. 
TTT natijasida 
xarajatlarni 72658 
ming so’mga 
kamaytirish ko’zda 
tutilgan 
665222,0 
656262,4 
726781,5 
627580,3 
43.
 
13 
3 
“Mahsulot (ish, xizmat) 
lar tannarxiga 
kiritiladigan 
mahsulotlarni ishlab 
chiqarish va sotish 
bo’yicha xarajatlar 
tarkibi xamda 
moliyaviy natijalarni 
shakllantirish xaqida” 
gi Nizomda xarajatlar 
qaysi iqtisodiy belgilar 
bo’yicha guruhlangan? 
Iqtisodiy mazmun va 
mohiyatiga ko’ra  
Shakllanayotgan 
joyiga va qaysi 
maqsadda 
ishlatilayotganiga 
asosan 
Ishlab chiqarish 
jarayonida 
qatnashuviga asosan 
a, b javoblar 
to’g’ri 
44.
 
13 
3 
Qaysi belgilar asosida 
xarajatlar bir guruhga 
birlashtirilganda guruh 
modda deb ataladi. 
Xarajatlarni qaerda 
shakllanishi va qanday 
maqsadlarda 
foydalanayotganiga 
asosan 
Iqtisodiy mohiyati 
va mazmuniga 
asosan 
Ishlab chiqarish 
jarayonida 
qatnashuviga asosan 
Ishlab chiqarish 
jarayonida 
qatnashmasligiga 
asosan 
45.
 
13 
3 
Qaysi belgilar asosida 
xarajatlar bir guruhga 
birlashtirilganda guruh 
element deb yuritiladi. 
Iqtisodiy mohiyati va 
mazmuniga asosan  
Xarajatlarni qaerda 
shakllanishi va 
qanday 
maqsadlarda 
foydalanayotgani 
Ishlab chiqarish 
jarayonida 
qatnashuviga asosan 
Ishlab chiqarish 
jarayonida 
qatnashmasligiga 
asosan 
46.
 
13 
2 
Ishlab chiqarishga 
xarajatlar smetasi 
nima? 
ishlab chiqarish 
moliyaviy faoliyatining 
kelgusi davri uchun 
barcha sarflar yig’ma 
rejasi 
ishlab chiqarish 
moliyaviy 
faoliyatning talab 
etilgan davr uchun 
barcha 
daromadlarining 
jamlama rejasi 
ishlab chiqarish 
moliyaviy 
faoliyatining alohida 
davri uchun 
korxonaning barcha 
daromad va 
xarajatlarning 
jamlama rejasi 
to’g’ri javob b va 
s 
47.
 
14 
2 
Moliyaviy reja qanday 
asosiy bo’limlardan 
tashkil topadi? 
foyda va zararlar, aktiv 
va passivlar prognoz 
balansi, pul oqimlari 
rejasi, asosiy kapital 
foyda va zararlar 
to’g’risida prognoz 
reja, pul oqimlari 
rejasi, aktiv va 
ishlab chiqarishni 
tayyorlash 
xarajatlari, foyda va 
zararlar, joriy 
asosiy kapital 
tarkibi, 
amortizatsiya 
normasi, qarzlar 

---

217 
 
tarkibi, qarzlar bo’yicha 
hisobot  
passivlar prognoz 
balansi 
xarajatlar 
bo’yicha hisobot 
48.