|
Pliogippus
Amerikada, Pliyosenda, birinchi yolg'izlikda ot, plio-hippus paydo bo'ladi. Evroosiyo va Amerikaning cho'llarida asta-sekin keng tarqaldi, keyinchalik ular istmus bilan bog'langan edi. Uning aka-ukalari butun dunyoga tarqalib, butunlay uch barmoqli vakillarni almashtirdilar.
Plio-hippusda katta tishlari bor edi, ular mo'ylovlar va tsementdan iborat edi. Bu jonzot cho'llarning o'ziga xos vakili edi, uning katta o'sishi bilan ajralib turardi, birinchi, ikkinchi, to'rtinchi va beshinchi
Primitiv otlar
10 ming yil avval Evropada, Shimoliy va Markaziy Osiyoda yakuniy muzlik davrining oxirida yovvoyi tabiatga tegishli ko'p sonli otlar tarqalgan. Uzunligi yuzlab kilometr bo'lgan o'tishlarni amalga oshirish uchun ularning podalari cho'lga aylandi.
Ularning soni iqlim o'zgarishi va yaylov etishmasligi tufayli kamaydi. Zevralar, eshaklar, yarim otlar, Przewalski otlari va tarpan otlarning yovvoyi tabiatiga aylangan. Zebralar Afrika o'rmonida yashaydi. Ular chizilgan ranglar bilan ajralib turadi, podada to'planadi, ko'chma, kam ta'mli, begona hududlarda yomonlashadi.
Otlar va zebralarning kesishmasidan nasl duragaylar - Zebroidlar. Ularning ta'sirchan kattaligi, katta quloqlari, portlashi bo'lmagan qisqa sochli, tepada sochli chuqurchalar bilan kichik dumi, nozik tuyoqli nozik oyoqlari bor. Zebroid Yovvoyi eshaklari ikkiga bo'linadi - Abyssinoniya va Somali: birinchi kichik, engil, ikkinchisi esa katta, qora rangda. Ular shimol-sharqiy Afrikada yashab, bosh bo'yi va quloqlari bilan bir rangli kostyum bor edi. Ularda tomga o'xshash krup, kichik quyruq, kichik nozik tuyoq bor.
Zebroid Yovvoyi eshaklari ikkiga bo'linadi - Abyssinoniya va Somali: birinchi kichik, engil, ikkinchisi esa katta, qora rangda. Ular shimol-sharqiy Afrikada yashab, bosh bo'yi va quloqlari bilan bir rangli kostyum bor edi. Ularda tomga o'xshash krup, kichik quyruq, kichik nozik tuyoq bor. Zoologlar otlarni uyg'unlashtirilgan kunga kelishmaydi. Ba'zilar, bu jarayon odamlarning nasl-nasab va hayvonlarni ko'paytirishni nazorat qila boshlagan paytdan boshlab boshlanadi, boshqalar esa otning jag tuzilishining o'zgarishi, inson manfaati uchun mehnatdan, artefaktlarda otlarning ko'rinishini hisobga oladi.
Qadimgi oyoq tishlari bo'yicha baliqchilikni tahlil qilish va ularning nasl-nasabi bilan shug'ullanadigan kishilarning hayotidagi o'zgarishlar asosida mil. Av. 4-ming yillikning boshlarida uyga ko'chirilgan. er Sharqiy Evropa va Osiyodagi urushga o'xshash ko'chmanchilar otlarni jangovar maqsadlarda ishlatishgan.
Miloddan avvalgi 1715 yilda. er Misrni egallab olgan Hyksos, otga chalingan bir aravani düelloda ishlatgan. Tez orada bu ko'chish qadimgi yunonlar qo'shinida qo'llanila boshlandi. Keyingi uch ming yil mobaynida otning asosiy maqsadi urushga o'tishda yordami edi.
Egardan foydalanib, yuguruvchilar hayvonning tezlik xususiyatlarini qo'llashni osonlashtirdilar. Skiflarning qabilalari ot bosqinlarini uyushtirishdi, mo'g'ul bosqinchilari esa Xitoy va Hindistonni egallash uchun hayvonlardan foydalanganlar. Hunlar, avar va magyarlar ham Evropaga hujum qildi.
O'rta asrlarda otlar qishloq xo'jaligida ishlatila boshlandi, ular sekinroq egizaklar o'rnini egallashdi. Ko'mir va turli xil tovarlarni tashish uchun bu kabi ishlar uchun qulayroq bo'lgan poniyalar ishlatilgan. Yo'llarning yaxshilanishi bilan otlar Evropada ko'chib o'tishning asosiy vositasiga aylandi.
Shunday qilib, kuchli hayvonlar butun dunyo bo'ylab tarqalib, turli xil iqlim sharoitlariga moslashgan. Otlarning mashhurligini oshirish omillari katta yuklarni tashish, tez harakat qilish, ko'p iqlim sharoitida omon qolish qobiliyati, shuningdek, tashqi ko'rinish, nafislik va inoyatga ega bo'lish qobiliyatidir.
O'zgarish davri, otlarning maqsadini o'zgartirdi. Biroq, ko'p yillar avval, odam uchun ot faqat transport vositasi yoki tortish kuchi emas, balki sodiq hamrohdir.
"Qadimiy qazilmalar har vaqt otlar ilk bora Markaziy Osiyoda qo‘lga o‘rgatilganiga ishora qilgan" - deydi olmoniyalik olima Vera Varmut - "Ammo bu nazariyani tasdiqlaydigan ilmiy xulosalar yetishmas edi".
Vera Varmut so‘nggi yillari Ovrosiyo hududlari - Mojariston, Ukraina, Rossiya, Qozog‘iston va Mo‘g‘ulistondagi otlar irsiyatini tadqiq etgan. Bu o‘rinda gap taqriban 5-6 ming oldingi davr haqida ketmoqda.
"Otlar turli hududlarda, alohida-alohida holatlarda xonakilashtirilgan kabi mavjud fikr u qadar ham to‘g‘ri chiqmadi" - deydi BBC bilan suhbatda olima - "Markaziy osiyolik odamlar qadimdan bu otlarni qo‘lga o‘rgatib, xonaki otlar yoniga yovvoyilarini qo‘shib boraverishgan".
"Gap g‘arbda Mojariston, sharqda esa Mo‘g‘uliston oralig‘idagi ulkan mintaqa haqida bormoqda". Markaziy Osiyo esa bu ana shu ulkan mintaqa markazidir.
Tadqiqotlar jarayonida otlardan olingan qon namunalarini tashish va buzmasdan saqlash qiyin bo‘lgan. Shu bois ularning yol va yunglari o‘rganilgan. Ko‘p hollarda yunglar Olmoniya va Britaniyaga tekshirish uchun jo‘natilgan.
"Shu paytgacha faqat baytaldan keladigan irsiy xususiyatlar o‘rganilgan" - deydi Vera Varmut - "Biz esa ikki tarafdan - ham baytal, ham ayg‘irdan keladigan irsiy jihatlarni tekshirdik".
Do'stlaringiz bilan baham: |
